مرجعیت متمایز
سید عباس
صالحی
author
text
article
2011
per
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
3
45
https://jh.isca.ac.ir/article_624_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
درآمدى بر نوآوریهاى فقهى - اصولى آخوند خراسانى
عباس
ابراهیمی
دانش آموخته حوزه علمیه قم و کارشناسى ارشد ارتباطات
author
محمود
رایگان
دانش آموخته حوزه علمیه قم، و کارشناسى ارشد فقه و مبانى حقوق اسلامى.
author
text
article
2011
per
مجتهدان و فقیهان بزرگ، از نوآوران اصولى و فقهى، به عنوان مفاخر فکرى و علمى یاد مىکنند و قدرت فهم جدید و برداشت نو از دلیلهاى شرعى را، نشانه نبوغ و فکر سرشار اندیشه وران نوآور مىشمرند.
کشف مطالب جدید و برداشت از متون و نصوص دینى و گشودن باب تازه بر روى مسائل اسلامى و... نشانه اقتدار فکرى و توان فقهى و مایه افتخار و فخر علمى نوآوران است.
نواندیش دینى، باید به طور ریشهاى با متون دینى که برگرفته از روایت، قرآن، سنت، عقل و اجماع است، آشنا باشد. در غیر این صورت، مطالبى که ارائه مىکند، درخور اعتناى جدى، اثربخشى و فراگیرى نخواهد بود.
آخوند خراسانى، نمونه کاملى از نواندیشان دینى است. با بررسى دورههاى اخیر فقهى و اصولى در مىیابیم در یک قرن اخیر، بیشتر صاحب نظران و مراجع بزرگ از تربیت یافتگان کرسى درس ایشان، به شمار مىآیند. با جستوجو در آثار بزرگان علم فقه و اصول و همچنین آثار و تألیفات آخوند خراسانى، نمونههاى فراوانى از نوآوریهاى اصولى و فقهى وى مشاهده مىشود، که هر کدام در جایگاه خود افقهاى جدیدى را پیش روى عالمان و فقیهان گشوده است.
این نوآوریها، سبب شده که با گذشت نزدیک به یک قرن، هنوز کتاب کفایه الاصول ایشان متن درسى حوزههاى علمیه باشد.
در این نوشتار به اختصار، به برخى نوآوریها و دیدگاه منحصر به فرد ایشان با توجه به اهمیت و کاربرد آن نظیر: استفاده از فلسفه در هندسه نظرى اصول فقه، ایجاز و شیوایى و تببین بخشى دیگر از نوآوریهاى وى درمباحث نظرى اصول فقه، به همراه دلایل و دستاوردهاى آن اشاره مىگردد.
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
15
45
https://jh.isca.ac.ir/article_625_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
ولایت مطلقه فقیه از دیدگاه آخوند خراسانى
محمد صادق
مزینانی
author
text
article
2011
per
آخوند خراسانى، به ولایت مطلقه فقیه در روزگار غیبت باور داشته است. اما در سالهاى اخیر، کسانى با انگیزههاى سیاسى تلاش کردهاند که دیدگاه ایشان را در برابر دیدگاه امام خمینى قرار داده و او را منکر ولایت فقیه قلمداد کنند.
موضوع این مقاله اثبات دیدگاه آخوند خراسانى به ولایت مطلقه فقیه و در ضمن پاسخ به شبهه یاد شده از راههاى زیر است:
1. دقت و درنگ در آثار علمى و فنى ایشان، همانند حاشیه بر مکاسب، تکمله التبصره وتقریرات القضا و... .
2. رسالهها و لایحههایى که مورد تایید ایشان قرار گرفتهاند.
3. سیره عملى: اطلاعیهها، تلگراف هاو احکام حکومتى در عرصه مشروطه خواهى و مبارزه با استبداد و استعمار.
4. احکام و اجازههایى که براى شمارى از شاگردان و نمایندگان خود، در هند، عراق، ایران و... نوشته و به آنان اجازه تصرف در امور ولایى را داده، مفید و مناسب مىنماید.
5. مطالعه رسا لههاى عملیه و نیز حواشى ایشان بر دیگر رسالههاى عملیه.
محورهاى یاد شده بیانگر آن هستند که آخوند خراسانى در اندیشه و عمل، ولایت مطلقه فقیه را پذیرفته و بر اساس آن احکام ولایى و حکومتى بسیارى صادر کرده است.
ایشان در کتاب تقریرات القضا، از راه روایات، بویژه مقبوله عمربن حنظله، به اثبات ولایت فقیه پرداخته است. و دربسیارى از احکام سیاسى و حکومتى خود نیز، به مقبوله استناد کرده است. افزون بر این، تایید خاص او از تنبیه الامه و تنزیه المله و همچنین تایید دو لایحه هیأت علمیه نجف اشرف و مجتهد قزوینى و تصریح به این که گفتههاى آن دو لایحه، شرح احکام سیاسى ماست، بیانگر آن است که ایشان به ولایت مطلقه فقیه اعتقاد کامل داشته است. در حاشیه بر مکاسب، هر چند در دلالت اخبار خدشه کرده است، اما در همان جا نیز، از راه حسبه و دلیل عقلى قدر متیقن، ولایت فقیه را اثبات کرده است.
برخى از تلگرافها و گزارشهایى را که مدعیان براى مخالفت آخوند با ولایت عامه فقیهان آوردهاند، نقل و سپس با توجه به اسناد و شواهد نشان داده شده که از جهت سندى و محتوایى، اشکال دارند.
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
46
143
https://jh.isca.ac.ir/article_626_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
اولین انتخاب و آخرین تلاشها براى تعیین مجتهدان ناظر بر مجلس مشروطیت
علی اکبر
ذاکری
author
text
article
2011
per
در این مقال، در آغاز، به گرایش مذهبى ایرانیان قبل از اسلام، اشاره مىشود و این که باورهاى مذهبى، با فرهنگ ایرانیان آمیخته بوده است، از این روى، هر حرکت اصلاحى در ایران، همراه با تفکر مذهبى بوده است. آن گاه به تصویب اصل دوم متمم قانون اساسى مشروطه پرداخته مىشود و این که این اصل که براى تصویب آن بسیار تلاش شد براى اولین و آخرین بار به کوشش آخوند خراسانى و علماى نجف در مجلس دوم پس از سقوط محمد على شاه به اجرا در آمد. پس از آن علماى ایران، براى اجراى این اصل تلاش کردند که به طور مشخص به بررسى دو مقطع تاریخى، در این مقال به آنها پرداخته مىشود: مقطع اول زمانى که سردار سپه، جمهورى را مطرح کرد که حمایت علماى مهاجر نجف از وى، در نشست قم، مشروط به معرفى مجتهدان ناظر بوده است و مقطع بعدى در قیام حاج آقا نور الله اصفهانى بود که یکى از خواستههاى وى، اجراى این اصل بوده است در همین مقطع، قرار بوده آیةالله بروجردى، همراه سید احمد شاهرودى به عنوان نماینده آیات نجف با رضا خان دیدار کنند که برنامه به هم مىخورد و آقاى بروجردى در مرز ایران و عراق دستگیر و روانه ارکان حرب (ستاد ارتش) مىشود و دیگر کمتر اجراى این اصل به طور جدى مطرح مىشود.
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
144
205
https://jh.isca.ac.ir/article_627_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
مشروعیت حکومت در عصر غیبت از نگاه آخوند خراسانى
text
article
2011
per
مرحوم آخوند ملامحمدکاظم خراسانى، در حاشیه کتاب مکاسب شیخ مرتضى انصارى، درباره ولایت فقیهان (جامعالشرائط) بر حوزه عمومى، به بحث پرداخته، سرانجام پس از بررسى روایات مطرح شده بر این مسأله، مىنویسد: »لکن از این ادله، مىتوان بهدست آورد: فقیه، قدر متیقن از میان کسانى است که احتمال داده مىشود مباشرت، یا اذن و نظر آنها، معتبر در تصرفات باشد; همچنانکه مؤمنین عادل در صورت نبود فقیه، قدر متیقن از کسانى هستند که تصرفشان مشروعیت دارد». این عبارت صراحت دارد در این که از نظر آخوند، مشروعیت تصرف در حوزه عمومى، منحصر به فقیه است. از سوى دیگر، تقریظ و تأیید آخوند خراسانى (در سالهاى آخر زندگى) بر رساله »تنبیهالامه و تنزیه المله»، شاهدى دیگر بر پذیرش انحصار مشروعیت حاکمیت سیاسى در فقها مىباشد; زیرا در بخشهاى گوناگون و موارد متعدد از این رساله، بحث نیابت عامه و حاکمیت سیاسى فقیهان، بهعنوان امرى مسلم و از »قطعیات مذهب» ذکر شده است.
برخى نویسندگان، بر اساس بعضى اسناد و گزارشها، ادعا کردهاند که آخوند خراسانى، منکر حاکمیت سیاسى فقیهان بوده، مشروعیت حکومت و امور حسبیه را در عصر غیبت از مردم مىداند. دلایل ذکر شده، داراى ایرادات سندى و دلالى مىباشد و نمىتواند ادعاى مورد نظر را ثابت نماید.
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
206
268
https://jh.isca.ac.ir/article_628_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
کاربرد آیات قرآن در کفایةالاصول
محمد
بهرامی
author
text
article
2011
per
آخوند خراسانى، پارهاى از مباحث اصلى و فرعى علم اصول را به آیات قرآن مستند مىکند. ایشان ملاحظات در خور توجهى نسبت به برخى از مستندات قرآنى اصولیان دارد و از پذیرش مدعاى ایشان سرباز مىزند. نویسنده کفایه، روش شناسى خاصى در مواجهه با مستندات قرآنى مباحث اصول دارد که مهمترین آنها عبارتند از: پرهیز از توضیح ظواهر، پاىبندى به ظواهر قرآن، برقرارى ارتباط میان دانشهاى قرآنى، نقش یابى واژگان آیات، پرهیز از درآمیختگى مفاهیم و مصادیق، برابرى مدعا با دلیل، پرهیز از زیادهگویى.
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
269
299
https://jh.isca.ac.ir/article_629_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
روحانیت، آخوند خراسانى و نهضت مشروطه
علی اکبر
نوایی
author
text
article
2011
per
نهضت مشروطهخواهى در ایران، پس از قرنها حاکمیت استبداد و درپى آن استعمار خارجى، برههاى پر شور در تاریخ ملت ایران است که در این نهضت، روحانیت، در دو طیف، پیشگام آن بودند، طیف عالمان داخل کشور، نظیر طباطبایى، بهبهانى و شیخ فضلالله نورى و طیف عالمان فرهیخته نجف، نظیر آخوند ملامحمد کاظم خراسانى، شیخ عبدالله مازندرانى و حاجى میرزا حسین تهرانى که اگر پیشگامى آنان نبود، نهضت مشروطیت رقم نمىخورد و به پیروزى نمىرسید. دلایل پیشگامى روحانیت و ورود آنان در نهضتى بزرگ فراوان بود، از جمله عدم اجراى احکام شریعت و حضور استبداد و استعمار در قلمرو حاکمیت. این نقش سترگ را نویسندگان عصر مشروطه، حتى مخالفان روحانیت اذعان نموده و مورد تأیید قرار دادهاند. آخوند خراسانى، که شخصیتهاى فرهیختهاى در مکتب علمىاش پرورش یافتهاند، در نهضت مشروطیت نقشى پیش برنده را ایفا نمود; اعلامیهها، مواضع سیاسى، راهنماییها، تصمیمها و اقدامهاىاش اثر گذار بود. پس از شکست مشروطه، حکم جهاد علیه روس و انگلیس را صادر نمود که نقش بارزى در مبارزه علیه استبداد و استعمار خارجى داشت. اما سوکمندانه به دلیل حضور لیبرالها در درون نهضت و فرصتطلبان وابسته و عواملى دیگر، نهضت به شکست منجر شد که مىتوانیم در ماجراى شکست، روحانیت و عملکرد آنان را مورد ارزیابى و نقد قرار دهیم. در این ارزیابى و نقد، چند مسأله دردآور، مانند عدم انسجام و فقدان رهبرى متمرکز و نبود طرحى جامع و فراگیر و... در درون روحانیت و عالمان پیشگام نهضت مشروطه ملاحظه مىگردد.
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
300
325
https://jh.isca.ac.ir/article_630_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
کتابشناسى توصیفى آثار زندگانى آخوند خراسانى(ره)
عباس
عبدالله پور
author
text
article
2011
per
حوزه
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
28
v.
161
no.
2011
326
352
https://jh.isca.ac.ir/article_631_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf