تالیفات و آثار اعظم ، مرتضى انصاری

رسائل فقهى
1.الارث : محتواى این رساله مهمات مسائل ارث است .این رساله در 134 صحه در سال 1375 ق . در ملحقات کتاب مکاسب به چاپ رسیده است .

2.التسامح فى ادله السنن : نسخه خطى آن به شماره 8843 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجوداست 1 .

3.التقیه : رساله اى است بیش از 200 سطر که در ملحقات مکاسب .325321 به چاپ رسیده است .

براین رساله مرحوم میرزا فتاح شهیدى تبریزى (1296 1372ق ) و مرحوم حاج شیخ عبدالله مامقانى (م 1315ق ) تعلیه نگاشته اند.

4.التیمم الاستدلالى : رساله اى است مبسوط که نسخه خطى آن را علامه تهرانى در کتابخانه میرزاى شیرازى اول دیده است 2 .
5. خلل الصلوه : نسخه خطى آن به خط مولف به شماره 11128 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجوداست 3 .

6.الرضاع : رساله اى است در 480 سطر که نسخه خطى آن به شماره 10232 (ظاهرا به خط مولف و نگاشته شده در سال 1281 ق .) موجود بوده و به عنوان ملحقات مکاسب 3893761 به چاپ رسیده است . براین رساله شیخ محمدباقر بهارى همدانى حاشیه نوشته است 4 .

شیخ آقا بزرگ تهرانى مى نویسد:

[ الرضا عیات نوشته شیخ على اکبر حکمى یزدى (1322 ق .) به منزله ترجمه این رساله مى باشد] 5 .

7.الزکاه الاستدلالى :این رساله در محلقات مکاسب به چاپ رسیده است 6 .

8. صلوه الجماعه : شیخ رحمه الله علیه ابتدا شرحى بر فصل صلوه الجماعه کتاب[ ارشادالاذهان] علامه نگاشته است و سپس رساله مستقلى درباره نماز جماعت و با تلفیق آن دواثر و حذف مکررات رساله فوق در دسترس به اهل علم قرار گرفته است .این اثر در 1570 سطر به سال 1300 . در تهران به چاپ رسیده است 7 .

9. کتاب الصوم : رساله اى است مبسوط واستدلالى درباره روزه و مسائل مختلف آن که با کتاب[ طهارت] به چاپ رسیده است 8 .

10.العداله :این رساله در 515 سطر در ملحقات مکاسب .337326 به چاپ رسیده است . براین رساله میرزا فتاح شهیدى تبریزى شرح و علامه مامقانى تعلیقه نگاشته است .

11. کتاب الغصب : نسخه خطى این رساله در کتابخانه حاج ملاعلى محمدنجف آبادى در نجف اشرف موجود بوده است 9 .

12. قاعده لاضرر:این رساله در توضیح قاعده[ لاضرر و لاضرار فى الاسلام] است . رساله مزبور در 149 سطر در ملحقات مکاسب .376372 به چاپ رسیده است . مرحوم شیخ در کتاب :[ فرائدالاصول] .318314 در 110 سطر درباره قاعده فوق بحث کرده است .

مرحوم مامقانى براین رساله تعلیقاتى زده است .
13. قاعده من ملک : رساله اى است در توضیح قاعده: [ ان من ملک شیئا ملک الاقرار به] در محلقات مکاسب .317268 در 149 سطر به چاپ رسیده است .

مرحوم شیخ محمدحسن آل کبه بغدادى (م 1336 ق .) براین رساله حاشیه نگاشته است .

14. رساله فى القرعه . 10

15. رساله فى القضاء عن المیت :این رساله در ملحقات مکاسب .346338 در 310 سطر به چاپ رسیده است .

مرحوم میزا فتاح شهیدى تبریزى و مرحوم مامقانى بر آن تعلیقه نگاشته اند.

16.القضاء والشهادات : نسخه خطى آن در کتابخانه آستان قدس رضوى به خط سیدحسین موسوى امامى نگاشته شده در سال 1281 ق به شماره 2526 موجوداست 11 .

17. رساله فى المتعه و جواب بعض العامه : نسخه خطى آن به خط على بن صالح بن سمیع شاگرد شیخ نزد شیخ مهدى شرف الدین موجوداست 12 .

18. رساله فى المصاهره :این رساله شرح ارشاد علامه حلى است که در بخش ملحقات مکاسب .390 400 در 383 سطر به چاپ رسیده است .

19. رساله فى منجزات المریض . 13

20. رساله فى المواسعه والمضایقه :این رساله در نهایت دقت در بخش ملحقات مکاسب .367347 در 721 سطر به چاپ رسیده است .این رساله تعلیقه دارداز مرحوم مامقانى .

21. رساله فى النکاح : بحثى است مبسوط که به عنوان شرح مزجى بر کتاب النکاح [ارشاد الاذهان] علامه درباره ازدواج اقسام و مسائل آن نگاشته شده و به ضمیمه مکاسب در تهران سال 1300 ق . در 1280 سطر به چاپ رسیده است .

22.الوصایا: این رساله در 726 سطر همراه با مکاسب در سال 1300 ق . در تهران به چاپ رسیده است .

نسخه خطى این رساله به شماره 11127 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجوداست 14 .
کتابهاى شیخ :
1.اصول فقه :این کتاب مشتمل است بر شصت و دو مبحث الفاظ و ادله عقلیه برخى از مباحث آن عبارت است از: واجب مشروط مقدمه واجب مساله ضد اجتماع امر و نهى بعضى مفاهیم مطلق و مقید عمل به عموم حسن و قبح واجتهاد و تقلید. علامه تهرانى مى نویسد: نسخه اى از آن که از روى خط مولف نوشته شده در کتابخانه مرحوم میرزاى شیرازى موجوداست .

4 همچنین نسخه اى از آن تحت عنوان[ افادات] به شماره 1171 و زمان کتابت 1296 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجوداست 15 .

2. رجال :این کتاب نزدیک 6000 سطر و بیش از خلاصه علامه حلى است . دراین کتاب تمامى ثقات و ممدوحین که به روایات آنان عمل مى شود به ترتیب کتب رجال ذکر نموده و سپس باببى براى کنى والقاب اختصاص داده است و آن گاه مشیخه تهذیب و فقهى و فوائد دیگرى بدان افزوده و از کتب خمسه رجالیه تجاوز نکرده است .

نسخه خطى آن به شماره 3617 به خطر شیخ محمدحسین قمشهى نگاشته شده به سال 1281 ق . در کتابخانه آستان قدس رضوى موجوداست 16 .

3.الخمس الاستدلالى : کتابى است مبسوط در شرح و تبیین کتاب الخمس [ ارشادالاذهان] علامه حلى . 17

4.الصلوه الاستدلالى : کتابى است برزگ و در نهایت دقت و مشحون از استدلال . نسخه خطى آن به خط مولف به شماره غ 11130 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجود و مستقلا نیز به چاپ رسیده است .

مرحوم آقا شیخ ابراهیم بن احمد محقق رودسرى (ق 14) تعلیقه اى براین کتاب نگاشته است 18 .

5.الطهاره :این کتاب یکى از کتابهاى مشهور و مشحون از تحقیقات و دقایق است از
این روى مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است .

برخى از حواشى آن عبارت است از:

حاشیه مرحوم میرزاابوالحسن مشکینى بن عبدالحسین (13581305ق) .

حاشیه مرحوم سیداسماعیل مرندى بن سید نجف ) ح 13181228ق) .

حاشیه مرحوم شیخ محمدحسن آل کبه بن محمدصالح بغدادى (م 1336ق) .

حاشیه مرحوم شیخ محمدانصارى دزفولى بن شیخ منصور(13321354ق ) وى بر ملحقات طهارت نیز حاشیه نگاشته است .

حاشیه مرحوم سیدحسین بادکوبى لاهیجى بن سیدرضا (1293 1358ق) .

حاشیه مرحوم شیخ محمدحسین خیابانى تبریزى بن محمدجعفر (13911299ق) .

حاشیه مرحوم ملا محمدحسین فشارکى بن محمدجعفر (م 1353ق )

حاشیه مرحوم شیخ محمدحسین کمپانى بن حاج محمدحسن (13611296ق) .

حاشیه مرحوم شیخ عبدالحسین حائرى رشتى بن شیخ عیسى (13731292ق) .

حاشیه مرحوم سید عبدالصمد جزایرى بن سیداحمد (13381243ق) .

حاشیه مرحوم سیدعبدالله ثقه الاسلام بن سیدمحسن اصفهانى (1285).

حاشیه مرحوم على مرندى بن ملا محمدجواد (13801287ق) .

حاشیه مرحوم غلامحسین مرندى ( از تلامذه آخوند و میرزاحسن خلیلى) .

حاشیه مرحوم مرحوم میرزا محمدعلى خوانسارى بن حاج محمدحسن (1254 - 1332 ق) .

حاشیه مرحوم شیخ هادى کاشف الغطاء بن شیخ عباس (89یا13611290ق) .

کتاب فوق در 355 صفحه رحلى 13135 سطر همراه با رساله هاى : تقیه عدالت قضاءاز میت مواسعه و مضایقه قاعده من ملک و قاعده لاضرر به چاپ رسیده است .

6.المتاجر یاالمکاسب :این کتاب از دقیق ترین آثار شیخ واز دیرباز تا کنون مدار تعلیم و تعلم در حوزه هاى علمیه شیعه بوده است .

عالمان از زمان مولف تاکنون بر آن شروح و تعلیقات و ترجمه هاى فراوانى
نگاشته اند.این کتاب مشتمل بر سه بخش است :

المکاسب المحرمه در بیش از 2650 سطر .782. دراین بخش از کسبهاى حلال از حیث عین و منفعت بحث مى شود.

کتاب البیع : در بیش 4680 سطر .21479.

دراین بخش امهات و رئوس مسائل بیع به گونه اى مفصل خصوصا بیع قضولى مورد بحث قرار گرفته است .

کتاب الخیارات : در بیش از 3660 سطر .214 319.

دراین بخش به تفصیل از 7 خیار: مجلس حیوان غبن تاخیر شرط رویه عیب و مسقطات آنها و شروط صحت عقد واحکام خیار و قبض بحث مى شود.

مولف بزرگوار دراین کتاب آراء و نظریات بسیارى از فقهاى شیعه و مذاهب اربعه را به بوته نقد و بررسى گذارده و متبحرانه حقایق مطلب را براى طالبان تشریح کرده است .

وى دراین اثر نه تنهااز کتب فقهى بلکه از کتب حدیث تفسیر لغت اخلاق و حتى از کتاب کلامى همچون: [ نهج الحق و کشف الصدق] بهره برده است .

این کتاب چندین بار از جمله به سال 1300 ق در تهران به گونه رحلى و چاپ سنگى به تصحیح مرحوم حاج سیدمحمدحسینى لواسانى و به سال 1374 ق . در تبریز به گونه وزیرى بزرگ و چاپ سنگى به تصحیح حاج میرزا آقااحمد تبریزى چاپ و منتشر گردیده است .

مصادر مهم مکاسب
1.ارشادالاذهان الى احکام الایمان آیه الله علامه حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى (726648ق) .

2.الاستبصار فى مااختلف من الاخبار شیخ الطائفه محمدبن حسن بن على طوسى (460385ق) .

3.الانتصار فى انفرادات الامامیه علم الهدى السیدالمرتضى على بن حسین بن موسى

بن محمد بن موسى بن ابراهیم بن الامام ( الکاظم علیه السلام (436355ق) .

4.ایضاح الفوائد فى شرح مشکلات القواعد فخرالمحققین ابوطالب محمد بن حسن بن یوسف بن مطهر حلى (771682ق) .

6. تحریرالاحکام الشرعیه على مذاهب الامامیه علامه جمال الدین ابومنصور حسن بن سدیدالدین یوسف حلى .

7. تذکره الفقهاء علامه حلى .

8. تهذیب الاحکام شیخ الطائفه طوسى .

9. جامع المقاصد فى شرح القواعد زین الدین على بن حسین به على بن عبدالعالى کرکى (؟ 40 ق) .

10. جواهرالکلام فى شرح شرایع الاسلام (به گونه ضمنى نه بن تصریح ) شیخ محمدحسن بن باقر بن عبدالرحیم اصفهانى نجفى (؟1266 ق)

11.الحدائق الناضره فى احکام العتره الطاهره شیخ یوسف بن احمد بن ابراهیم و رازى بحرانى (1107 - 1186 ق) .

12.الخلاف فى الاحکام شیخ طوسى .

13.الدروس الشرعیه فى الفقه الامامیه ابوعبدالله محمد بن مکى بن جزینى عاملى (786734ق) .

14. ذخیره المعاد فى شرح الارشاد مولى محمدباقر بن مولى محمد مومن خراسانى (10901017ق) .

15. ذکرى الشیعه فى احکام الشریعه شهیداول .

16. روض الحنان فى شرح ارشادالاذهان شیخ شیخ زین الدین بن على بن احمد بن محمد جبعى عاملى و965911 ق) .

17.الروضه البهیه فى شرح اللمعه الدمشقیه شیخ زین الدین بن على بن احمد بن محمد جبعى عاملى .

18. ریاض المسائل فى تحقیق الاحکام بالدلائل سیدعلى بن محمد بن ابى المعالى صغیر طباطبایى حائرى (12311161ق) .
19.السرائرالحاوى لتحریرالفتاوى محمدبن احمدبن ادریس مجملى حلى (598543ق) .

20. شرائع الاسلام فى مسائل الحلال والحرام ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن بن یحیى بن سعید حلى (676602ق) .

21. غنیه النزوع الى علمى الاصول والفروع سیدابوالمکارم حمزه بن على بن زهر حسینى حلبى (585511).

22. قواعدالاحکام فى مسائل الحلال والحرام علامه حلى .

23.الکافى فى الحدیث ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحق کلینى رازى (؟329ق) .

24. کشف الغطاء من خفیات مبهمات الشریعه الغراء شیخ جعفر بن خضر جناحى نجفى (؟1228ق) .

25.اللمعه الدمشقیه شهیداول .

26.المبسوط فى الفقه شیخ طوسى .

27. مجمع الفائده والبرهان فى شرح ارشادالاذهان شیخ احمد بن محمداردبیلى نجفى (؟993ق) .

28. مختلف الشیعه فى احکام الشریعه علامه حلى .

29. مدارک الاحکام فى شرح شرایع الاسلام سیدمحمدبن على بن حسین موسوى عاملى (؟1009 ق) .

30. مسالک الافهام فى شرح شرایع الاسلام شهید ثانى .

31. من لایحضرالفقیه ابوجعفر محمد بن على بن حسن بن موسى بن بابویه قمى (ج 381306 ق) .

32.المهذب البارع فى شرح المختصرالنافع ابوعباس جمال الدین احمد بن شمس الدین محمد بن فهداسدى حلى (841757ق) .

33.النهایه فى مجردالفقه والفتاوى شیخ طوسى .
برخى از محشین مکاسب
1. سیدابوتراب بن سیدابوالقاسم موسوى خوانسارى (13461271ق .)از شاگردان ملا حبیب الله رشتى و شیخ محمدحسین کاظمى .

2. میرزاابوالحسن مشکینى اردبیلى (1305یا13586.ق )از شاگردان آخوند خراسانى و میرزا محمدتقى شیرازى .

3. سیدابوطالب بن ابوتراب خراسانى قاینى (م 1293ق .)از شاگردان شیخ محمدحسین کلباسى و شیخ محسن ختفر.

4. حاج میرزاابوالفضل تهرانى بن میرزاابوالقاسم کلانترى صاحب مطارح الانظار و شفاءالصدور فى شرح زیاره العاشور (13161273 ق )از شاگردان پدرش ملاحبیب الله رشتى و میرزاى شیرازى .

5. سیدابوالقاسم بن سیدمعصوم حسینى گیلانى اشکورى نجفى (م 24 یا 1325ق .)از شاگردان میرزا حبیب الله رشتى . وى شرحى بر مکاسب به نام [بعیه الطالب فى شرح المکاسب] ازاول بیع تا مساله تعارض مقومین نگاشته است .

6. شیخ احمد بن على کاشف الغطاء نجفى (م 1344 ق )از شاگردان آخوند خرسانى و سیدمحمد کاظم یزدى حاشیه وى را شیخ شمس الدین زنجانى [نیل المطالب لتحصیل المکاسب] نام نهاده است .

7. میرزااحمد بن نجفعلى امینى تبریزى (13701287ق .)از شاگردان میرزااسدالله بن محسن تبریزى .

8. شیخ احمدبن حسین تفرشى نجفى (م ح 1309ق )از شاگردان شیخ و فاضل ایروانى محمدبن محمدباقر.

9. سیداحمد سبطالشیخ دزفولى (13551280ق )از شاگردان میرزاى شیرازى و آخوند خراسانى .

10. آقا شیخ احمد سلطان آبادى (م ح 1315ق) .
11.احمد علومى یزدى بن ملاحسین اردکانى (13931319ق .)از شاگردان میرزاى نائینى و سیدابوالحسن اصفهانى .

12. حاج ملااحمد شبسترى (م 1306ق )از شاگردان شیخ و فاضل ایروانى و سیدحسین کوه کمرى .

13. میرزا احمد بن میرزا محمد حسن آشتیانى . (13951300ق .) از شاگردان میرزا محمد هاشم رشتى و میرزاى نائینى .

14. سیداسماعیل بن سیدنجف مرندى (ح 13181229ق )از شاگردان شیخ .

15. سیدمحمدباقربن مرتضى درچه اى اصفهانى (م 1342ق )از شاگردان میرزا حبیب الله رشتى .

16. شیخ محمد باقر بهارى همدانى بن محمدجعفر (م 1333 ق )از شاگردان آخوند خراسانى و میرزاى رشتى و میرزا حسین خلیلى و...

17. شیخ محمدباقر بن مهدى نجم آبادى (13471264ق .)از شاگردان ملا حسینقلى همدانى .

18. میرزا محمدباقر زنجانى (13941312ق ) از شاگردان میرزاى نائینى .

19. میرزامحمدتقى حائرى شیرازى پیشواى انقلاب 1920 عراق (م 1338 ق .)از شاگردان میرزاى شیرازى اول و فاضل اردکانى شیخ محمد حسین .

20. شیخ محمدتقى بن محمدآملى تهرانى (13911304ق ) صاحب[ مصباح الهدى] از شاگردان آقا ضیاء عراقى و نائینى .

21. سیدتقى بن یوسف رودبارى رشتى (؟1359ق )از شاگردان شیخ عبدالله مازندرانى و سیداسدالله اشکورى .

22. شیخ جواد بن فاضل ایروانى (1287؟) از شاگردان آخوند خراسانى شریعت اصفهانى و سیدمحمدکاظم یزدى .

23. شیخ محمدجواد بلاغى نجفى (13521282ق .)از شاگردان آقا رضا همدانى میرزا محمدتقى شیرازى و آخوند خراسانى .

24. ملامحمدجواد بن عباس صافى گلپایگانى (13781288ق .)از شاگردان آقانجفى اصفهانى و سیدمحمدباقر درچه اى .
25. شیخ جعفر بن باقر آل محبوبه نجفى (م 1377ق .) صاحب[ ماضى النجف و حاضرها واز شاگردان میرزا نائینى و آقا ضیاء عراقى .

26. شیخ جمال الدین بن محمدحسن نائینى نجفى (؟)از شاگردان شیخ موسى خوانسارى و میرزاى نائینى .

27. میرزا حبیب الله رشتى بن محمدعلى (13121234ق ) صاحب بدایع الافکار ازاکابر شاگردان شیخ .

28. میرزا محمدحسن بن حاج ملاعلى علیارى تبریزى (13581266ق )از شاگردان پدرش و آخوند خراسانى و سیدکاظم یزدى .

29. حاج شیخ محمدحسن مامقانى (13281238) صاحب ذاریع الاحکام فى شرح شرایع الاسلام از شاگردان شیخ و سیدحسین کوه کمرى .

30. سیدحسین بن عباس حسینى اشکورى (م 1349ق .)از شاگردان میرزاى رشتى و آخوند خراسانى .

31. سیدحسین بن سیدرضا حسینى لاهیجى (13581293ق )از شاگردان آخوند خراسانى و میرزا محمدتقى شیرازى .

32.شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (13731294ق ) صاحب[ اصل الشیعه و اصولها] واز شاگردان شیخ عباس کاشف الغطاء و میرزا حسین خلیلى و سیدیزدى .

33.. میرزا محمدحسین بن محمدجعفر تبریزى (1304؟) .

34. سیدحسین بن سیدعلى بختیارى اصفهانى (م 1368ق )از شاگردان آخوند خراسانى و میرزا محمدتقى شیرازى .

35. سیدحسین بن سیدعلى موسوى حمامى (13791298ق .)از شاگردان آخوند خراسانى و سیدکاظم یزدى و شریعت اصفهانى .

36. حاج شیخ حسین کمپانى بن محمدحسن معین التجاراصفهانى (13611296ق ) صاحب[ نهایه الدرایه] واز شاگردان آخوند خراسانى و حاج آقارضا همدانى و فشارکى .این حاشیه در 332 صفحه در سال 1363 ق . به چاپ رسیده است .

37. شیخ حسین بن عبد على تبریزى تقتچى (13601314ق )از شاگردان شریعت اصفهانى و شیخ حسن مامقانى .
38. شیخ دخیل بن محمد حچامى نجفى (م 1305ق )از شاگردان سیدمهدى قزوینى و شیخ محمدحسین کاظمى .

39. حاج آقارضا همدانى بن شیخ محمدهادى (م 1322ق )از شاگردان میرزاى شیرازى اول . نسخه خطى این حاشیه به شماره 8855 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجوداست .

40. سیدمحمدرضا مازندرانى اصفهانى بن سیدعلى حسینى (م 1292ق )از شاگردان شیخ و سیدحسن مدرس .

41. سیدمحمدرضا بن محمدباقر تبریزى نجفى (13311265ق )از شاگردان سیدحسین کوه کمرى و ملا حسینقلى همدانى .

42. سیدرضا محمدموسوى لنکرانى (13221250ق) .

43. حاج آقارضا مدنى کاشانى (م 1320)از شاگردان حاج شیخ عبدالکریم حائرى .

44. شیخ محمدرضا بن محمدمظفر نجفى (13831323ق ) صاحب[ اصول الفقه] واز شاگردان میرزاى نائینى شیخ محمدحسین کمپانى و آقاضیاء عراقى .

45. شیخ زلفعلى زنجانى (م ح 1340ق) .

46. شیخ محمدرضا معزى دزفولى (م 1352ق )از شاگردان آخوند خراسانى .

47. سیدرضى بن سیداحمد موسوى مستنبط (13471270ق )از شاگردان میرزاى رشتى و سید کوه کمرى و فاضل ایروانى .

48. شیخ شعبان بن مهدى گیلانى (م 1348 ق) .

49. سیدشهاب الدین بن محمود مرعشى نجفى (14111315ق )از مراجع معاصر و شاگرد مرحوم حائرى یزدى .

50. شیخ شهاب الدین بن محمدتقى اشراقى بن آیه الله میرزا محمدارباب قمى (م 1402ق) .

51. سیدمحمدصادق بحرالعلوم بن سیدحسن (13901315ق )از شاگردان نائینى سیدابوالحسن اصفهانى و سیدمحسن حکیم .

52. آقاضیاء عراقى (13611278ق )ازاجله تلامیذ آخوند خراسانى .

53. شیخ عبدالحسین بن عیسى حائرى (13731292ق )از شاگردان آخوند خراسانى
سید یزدى و شریعت اصفهانى .

54. سیدعبدالرزاق بن محمدبن عباس موسوى مقدم (13911316)از شاگردان آقا ضیاء عراقى و میرزاى نائینى و سیدابوالحسن اصفهانى .

55. شهید سیدعبدالحسین دستغیب شیرازى (14021332ق )از شاگردان سیداصفهانى شیخ کاظم شیرازى و میرزاآقااصطهباناتى .

56. شیخ عبدالحسین مجتهد لارى بن عبدالله (13421264ق )از شاگردان میرزاى شیرازى اول .

57.شیخ عبدالله مازندرانى بن محمدنصیر (13301256ق )ازاکابر شاگردان محقق رشتى و سیدمهدى جعفرى .

58. شیخ عبدالله بن محمدعلى راینى کرمانى نجفى (13271254ق )از شاگردان شیخ و میرزاى مجدد شیرازى .

59. شیخ عبدالکریم بن على جزایرى (13821289ق )از شاگردان آخوند خراسانى و شیخ محمدطه نجف و سیدیزدى .

60. حاج شیخ عبدالله بن شیخ محمدحسن مامقانى (13511290ق ) صاح [تنقیح المقال] توضیح : غایه الامال در شرح مکاسب شیخ ازاول تا خیار رویت از تالیفات پدرش بوده وایشان آن را تا آخر خیارات تکمیل کرده و علاوه حواى بر رساله هاى[ تقیه] [ مواسعه و مضایقه] [ عدالت] [قضااز میت] [ قاعده لاضرر] و[ قاعده ملک] نگاشته که در سال 1345 ق در سه جلد در نجف اشراف به چاپ رسیده است . جلد سومش حواشى ملحقات ششگانه مکاسب است به نام: [ قائد ثمینه] .

61. سیدعلى بن سیدمحمد حسینى مرعشى سیدالحکما تبریزى (م 1316ق ) جد مرحوم نجفى مرعشى واز شاگردان شیخ انصارى و صاحب جواهر.

62. شیخ على زاهد مهاجرانى همدانى (13291274ق )از شاگردان میرزاى شیرازى و آخوند خراسانى و سید یزدى .

63. شیخ على بن نصرالله همدانى نجفى (م 1339ق )از شاگردان حاج آقا رضا همدانى .

64. شیخ على بن عبدالحسین ایروانى (13541301ق ) صاحب بشرى المجتهدین واز شاگردان آخوند خراسانى و سیدیزدى و میرزا محمدتقى شیرازى .
65. سیدمحمدعلى بن محمدصادق خوانسارى (م 1288ق )از شاگردان ملاحسنعلى تویسرکانى .

66. ملامحمدعلى بن خداداد نخجوانى نجفى (13321268ق )از شاگردان میرزاى رشتى و فاضل ایروانى و شرابیانى .

67. سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائى یزدى (13371247ق ) صاحب [ العروه الوثقى] از شاگردان میرزاى شیرازى و شیخ مهدى جعفرى و شیخ مهدى کاشف الغطاء.

این کتاب در 380 صفحه در سال 1312 ق . به چاپ رسیده است . همراه با دو رساله در نمازاحتیاط و منجزات مریض .

نسخه خطى آن به شماره 11و13 در کتابخانه آستان قدس رضوى موجود است .

68. آخوند خراسانى ملامحمد کاظم بن حسین (13291255ق ) صاحب [کفایه الاصول] واز شاگردان شیخ و میرزاى شیرازى .

69. شیخ محمد کاظم شیرازى بن حاج حیدر (13661290ق) .

70. سیدمحسن بن مهدى طباطبائى حکیم (13901306ق ) صاحب[ مستمسک العروه الوثقى] واز شاگردان آخوند خراسانى و سیدیزدى و میرزاى نائینى .این کتاب چاپ رسیده است .

71. شیخ محمدعلى کاظمینى خراسانى بن شیخ حسن (13651309ق )از شاگردان میرزاى نائینى و حاج آقا حسین قمى و میرزا محمد آقازاده .

72. شیخ على بن محمود سماکه حلى (1320؟)از شاگردان میرزاى نائینى و آقاضیاا عراقى .

73. شهید سیدمحمدعلى قاضى طباطبایى بن محمدباقر (13991331ق )از شاگردان شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و سیدمحسن حکیم .

74. شیخ على اکبر حکمى یزدى بن محمدمهدى (م 1322ق )از شاگردان آقا محمدرضا قمشهى و میرزا محمدحسن آشتیانى و میرزاابوالقاسم کلانترى .

75. میرزا محمدعلى خوانسارى بن حاج محمدحسن (13321254ق )از شاگردان سیدحسین کوه کمرى و مجدد شیرازى و میرزاى رشتى .

76. شیخ غلامحسین مرندى از شاگردان آخوند خراسانى و حاج میرزاحسین خلیلى .

77. شیخ قاسم اسلامى (؟1400ق )از شاگردان سیدمحمدتقى خوانسارى و میرسیدعلى یثربى .

78. ملامحمد بن محمدباقر فاضل ایروانى (م 1306ق )از شاگردان صاحب جواهر و صاحب ضوابط و شیخ . حاشیه ایشان در 300 صفحه در 1365 ق به چاپ رسیده است .

79. سیدمحمد بن محمدتقى حسینى تنکابنى (1277؟) صاحب ایضاح الفرائد وازاعاظم شاگردان میرزاى آشتیانى .

80. سیدمحمدبن محمود حسینى لواسانى تهرانى عصار (م 1356ق ) وى کتابى در وجه تاملات مکاسب به نام[ التاملیات] نگاشته شده است .

81. فاضل شرابیانى محمدبن فضلعلى (13221248ق )از بزرگان شاگردان شیخ و سیدحسین کوه کمرى .

82. شیخ محمدبن ملامحمدعلى امامى اراکى (م 1399ق )از شاگردان میرزاى نائینى .

83. سیدمحمدبن عبدالکریم موسوى تبریزى مولانا (م 1362 ق )از شاگردان آقاشیخ هادى تهرانى و شریعت اصفهانى .

84. شیخ مرتضى بن شیخ عباس کاشف الغطاء (13491291ق )از شاگردان آخوند خراسانى شیخ طه نجف و سیدیزدى .

85. شیخ موسى بن محمدخوانسارى (13631293 ق )از شاگردان آخوند یزدى نائینى و شریعت اصفهانى .

86. میرزا مهدى بن جعفر آشتیانى (13721306ق )از شاگردان شیخ فضل الله نورى و سید یزدى .

87. میرزا سیدهادى بن سیدعلى بختیارى خراسانى (13391296ق )از شاگردان آخوند خراسانى سیدیزدى و میرزا محمدتقى شیرازى . 88. میرزا هاشم بن جلال الدین خوانسارى (13561319 ق )از شاگردان آقاضیاء عراقى میرزاى نائینى و سیداصفهانى .

89. سیدشمس الدین محمود نجفى مرعشى بن سیدعلى (13381260ق )از شاگردان حاج آقارضا همدانى سیدیزدى و آخوندخراسانى و پدر واستاد مرحوم آیه الله مرعشى نجفى
90. سیدمحیى الدین یونس مجتهداردبیلى (13551281ق )از شاگردان میرزا حبیب الله رشتى آخوند خراسانى و سیدیزدى .

91. سیدهدایه الله بن اسماعیل دستغیب شیرازى از شاگردان میرزاى شیرازى .

شرحهاى جدید مکاسب
1. ارشاد الطالب الى اسرار المکاسب آقاى حاج میرزا جوادآقا تبریزى در چهار جلد. جلداول شرح مکاسب محرمه جلد دوم شرح کتاب بیع جلد سوم حاشیه بر مباحث ولایت و شرائط عوضین در بیع اراضى و اوقاف واحتکار و جلد چهارم حاشیه بر خیارات که هنوزاز چاپ خارج نشده است .

2. ایصال الطالب الى اسرارالمکاسب آقاى حاج سیدمحمد حسینى شیرازى .

این کتبا در 16 جلد تنظیم گردیده است : 4 جلد آن اختصاص دارد به مکاسب محرمه 5 جلد آن اختصاص دارد به بیع و 7 جلد دیگر آن درباره خیارات است .

3.بلغه الطالب فى التعلیق على بیع المکاسب تقریرات درس آیه اله گلپایگانى مقرر سیدعلى حسینى میلانى . جلداول آن ازاول بیع تا بحث معاطاه در 213 صفحه در سال 1399 در قم به چاپ رسیده است .

4. تشریح المطالب ترجمه سید محمود جواد ذهنى تهرانى . چهار جلد آن اختصاص دارد به ترجمه مکاسب محرمه و جلد پنجم و ما بعد آن اختصاص دارد به کتاب بیع .

5. خودآموز مکاسب ترجمه سیدمهدى غضنفرى خوانسارى . جلداول آن (مکاسب محرمه) به چاپ رسیده است .

6.در کلاس درس مکاسب تقریر درس آقاى حاج شیخ احمدپایانى اردبیلى . یک جلد آن به چاپ رسیده است .

7. غنیه الطالب شیخ مرتضى اردکانى . 3 مجلدازاین کتاب به چاپ رسیده است .

8. نهج الطالب فى حاشیه المکاسب سیدمحسن بن آیه الله سیدمحمد حجت کوه کمرى .
9.شرح عبدالصاحب على المکاسب سیدمحمدمرتضوى لنگرودى . جلداول آن در شرح مکاسب محرمه 322 صفحه به چاپ رسیده است .

10. غایه الایضاح شیخ محمدعلامى تبریزى . جلداول آن در توضیح کتاب بیع ( ازابتدا تا بحث غرامت ) در 325 صفحه به چاپ رسیده است