با پژوهشگران و محققان

[ملاذالاخیار] محصول اندیشه تدبر و تلاش سه تن از قله هاى افراشته فرهنگ تشیع است : مرحوم شیخ مفید شیخ طوسى و علامه مجلسى نامهاى منور و چهره هاى مقدس مشعلداران بزرگى چونان معلم امت در قرن چهارم ابى عبدالله محمد بن محمد معروف هب[ شیخ مفید] فقیه مفسر محدث تحول آفرین و پرچمدار بزرگ فقاهت محمد بن حسن طوسى مشهور به[ شیخ طوسى] مشهور به[ شیخ طوسى] و[ شیخ الطائفه] . و محدث بزرگوار مروج آثار آل محمد ملا محمدباقر مجلسى معروف به[ علامه مجلسى] براى آنان که با کتاب مطالعه و پژوهش سر و کار دارند آشناتر و روشنتراز آن است که نیاز به گفتگو داشته باشد. بى گمان این فرصت بسیار محدود در خورد یا کرد آن بزرگان و بزرگواران نیست .از بین روى به شناسائى و معرفى[ ملاذالاخبار] و چگونگى هاى آن مى پردازیم :

المقنعه
مرحوم شیخ مفید کتابى نگاشت با عنوان المقنعه فى الاصول والفروع [ مقنعه] کتابى است مختصر
 

استوار و گرانقدر که با سرآغازى بسیار کوتاه و عقایداسلامى آغاز مى شود. و آنگاه چنان آثار فقهى دیگراز[ کتاب الطهاره] شروع شده با[ کتاب الدیات] پایان مى پذیرد.

مقنعه از آثار کهن و بسیار محکم فقه شیعه واز جمله منابع و مصادراولیه احکام اسلامى است . در سیر و تطور فقه[ مقنعه] و همگنان آن مانند[ مقنع] و[ هدایه] صدوق و ... آثارى هستند که براساس روایت و با تکیه و دقت برالفاظاحادیث تدوین شده اند به دیگر سخن این آثار[ فنوى به متن روایات] با حذف اساتیداست که مرحوم آیه الله بروجردى از آنها به[ اصول منلقاه از معصومین] یا[ مسائل متلقاه]... تعبیر مى فرموده اند و برخى از بزرگان این آثار را[ فقه منصوص] نامیده اند. 2

تهذیب الاحکام :
مرحوم[ شیخ الطائفه] به پیشنهاد یکى از دوستانش که ازاختلاف روایات رنج مى برده و چاره را در نگارش کتابى مى دانستند که روایات شیعه را جمع آورى کند و روایات به ظاهر ناهمگون و متنافى را حل کند[ تهذیب الاحکام] را مى نگارد به عنوان شرحى بر[ مقنعه] . مرحوم شیخ این کتاب گرانقدر و بسیارارزشمند را در حیات استاد خود مولف[ مقنعه] و بیست و پنج سالگى آغاز کرده است شیوه شرح بدانگونه است که مولف قسمتى از عبارت[ مقنعه] را مى آورد و آنگاه در ذیل آن مستندات حکم را از آیات و روایات یادآورى کرده گاهى به شرح و تفسیر روایات یادآورى کرده گاهى به شرح و تفسیر روایات و چگونگى استدلال مى پردازد واخبار بظاهر متنافى را جمع کرده چگونگى توافق این اخبار را بیان مى کند. مرحوم سیدبحرالعلوم درباره این کتاب فرموده اند: این دو کتاب بویژه[ تهذیب] ازامتیاز خاصى برخورداراست زیرا فقیهى که دسترسى به[ تهذیب] داشته باشد غالبا در مراجعات خود منابع از آثار دیگر بى نیاز کننده از[ تهذیب] نیست .افزون براین[ تهذیب] و [ استبصار] مشتمل است بر مسائل فقهى و گاه استدلال و راهنمائى شایسته اى به مسائل اصولى و رجالى و چگونگى جمع بین روایات متعارض یا متنافى با توجه به نقل یااعتبار عقلانى 3 .[ تهذیب] از منابع مهم روائى و فقهى شیعه واز[ کتب اربعه] معتمد به شمار مى آید.[ تهذیب] از همان آغاز نگارش و نشر آن مورد توجه محدثان فقیهان و پژوهندگان فرهنگ اسلامى بوده است .ازاین روى عالمان بسیارى به آن شرح نوشته یا حاشیه زده و تعلیقه نگاشته اند 4 که از جمله شرحهاى مفصل و بسیار مهم آن شرح مرحوم ملامحمد باقر مجلسى است .

[ملاذالاخیار فى فهم تهذیب الاخیار]
مرحوم مجلسى ابتداء شرحى مختصر بگونه اى[ تعلیقه] بر[ تهذیب] مى نگارد و آنگاه تصمیم مى گیرد که شرحى مفصل بنویسد که براساس این تصمیم[ ملاذالاخیار] تدوین مى شود.ایشان در مقدمه آن چنین نگاشته اند:

ابتداء به برخى از موارد مشکل[ تهذیب] تعلیقاتى نگاشتم بدان سان که[ پرده از مشکلات آن برگیرد و آغازگران دانش اسلامى و متوسطان از عالمان را مفید افتد. مدتى براین نوشته ها گذشت تااین که
 

[ نور چشمم] و[ میوه دلم] و[ عزیزترین فرزندانم] محمدصادق - که خداونداو را با صادقین محشور کنند درخواست کرد که آن تعلیقات را با توجه به آنچه خود بدان رسیده و یاازاساتید بزرگوار و بزرگان اصحاب استفاده کرده ام فراهم آورده و منظم سازم و براى جلوگیرى از پراکندگى شرحى بر [تهذیب] بنگارم . من خواسته فرزندم رااجابت کردم واین شرح را نگاشتم] .

این شرح چنانکه گفتیم از کاملترین و مشروحترین شرحاى تهذیب است . مرحوم مجلسى ابتداء جایگاه حدیث رااز دیدگاه حیث شناسى مشخص مى کند. مثلا[ صحیح[ [ موثق] و یا... بعد متن حدیث را با توجه به تحقیقات ادبى به نقد و تحلیل مى کشد و آنگاه در پرتو تحقیقات عالمانه اى به استنباطهاى فقهى پرداخته اقوال فقهاء را در مساله مى آورد و آنگاه به نقد و بررسى آن مى پردازد و مختار خود را بیان مى کند. علامه متن احادیث را به دقت رسیدگى مى کند و به تصحیف ها و ضبطهاى نادرست اشاره مى کند واشتباهات دراسناد را یادآورى کرده اسناد را تصحیح مى کند. به هرحال[ ملاذاالاخیار] شرحى است بسیار سودمند و سرشاراز تحقیقات ادبى تاریخى فقهى حدیثى و رجالى خداوند علامه عالیقدر مرحوم مجلس را در بیکران زحمت خویش غرق فرماید که تمامت عمر خویش را در جهت نشر آثاراهل البیت بکار گرفت و نسلها واندیشه ها را به معارف در یاوارائمه[ ع] رهنمون گشت .

شیوه تحقق :
[ملاذاالاخیار] تاکنون چاپ نشده بود و نسخ آن در زاویاى کتابخانه هاى عمومى و شخصى پراکنده بود و جز معدودى از محققان را به این اثر عظیم امکان دست یابى نبود.اینک چندین سال است که محقق سخت کوش آقاى سیدمهدى رجائى تصحیح و تحقیق آن را بعهده گرته و در آینده اى نه چندان دور یکجا عرضه خواهد شد.

محقق محترم کتاب را براساس ده نسخه که ویژگیهاى آنها را در صفحات 45 44 توضیح داده اند تصحیح کرده است . محقق کتاب پس از شرح و تحقیق به نسخه اى از مرحوم مولف دست مى یابد که ادامه کاراز (کتاب الصلاه ) براساس این نسخه پژوهش و تصحیح شده است .

در پانوشتها نسخه بدلها ضبط شده مصادر روایات مندرج در ضمن شرح نشان داده شده است . غالب اقوال فقهى ادبى و لغوى نیز به منابع ارجاع شده و مصادر آنها به دقت آورده شده است .

حروفچینى چاپ تحقیق و تصحیح کتاب پاکیزه و شایان تقدیراست . [ملاذالاخیار] به همت[ کتابخانه آیه الله مرعشى نجفى] چاپ مى شود و مجموع آن به شانزده جلد خواهد رسید که تاکنون چهارده جلد آن چاپ شده است . بقیه مجلدات آن نیز که کار تحقیق و تصحیح آنها به پایان رسیده بزودى چاپ و دوره کتاب دراختیار علاقه مندان گذاشته خواهد شد.