کتاب شناسى پاسدارى از حریم اسلام و تشیع

بى گمان حوزه هاى علمیه در گذشته هماهنگ با زمان بلکه پیش تر و آشناى با دانشهاى گوناگون و گاه پایه گذار و نشر دهنده بسیارى از آنها بوده اند. فهرست آثار پیشینیان و دقت در آنها نشان مى دهد آنان وظیفه خود را به درستى و شایستگى انجام داده اند. زمانى که جهل دنیا را فرا گرفته بوده با آن امکانات اندک ژرف ترین و پرمحتواترین آثار را پدید مى آورده اند به گونه اى که پس از چندین قرن هنوز هم مورد مراجعه اندیشه وران است و بدون مراجعه به آنها بسیارى از پژوهشهاى علمى ناتمام مى ماند.

در امور مذهبى و حفظ حریم دین حساسیت بسیار داشته اند. حرکتهاى ضددینى را بى پاسخ نمى گذاشته اند. تاریخ نگارش نقدها و نقضها و آثار مورد نقضى که در دست است نشان مى دهد خیلى زود تلاشهاى ضد مذهب را خنثى مى کردند.

سنجش میان حرکتهاى ضددینى و بازتاب حوزه ها نشان مى دهد در بسیارى از موارد حرکت حوزویان و قیام علمى آنان بسیار گسترده تر و ماندگارتر از حرکتهاى ضددینى بوده است; مثلاً جرجى زیدان در (تاریخ آداب اللغة العربیة) در جمله اى کوتاه شیعه را گروهى کوچک برافتاده و داراى آثار کم ارزش مى خواند اما در برابر این سخن (که شاید کسى چندان به آن توجه نمى کرد) مرحوم آقابزرگ تهرانى اثر ارزشمند و ماندگار (الذریعة الى تصانیف الشیعه) را در طول 60 سال در 25 جلد مى نگارد.

ییا آن گاه که عبدالعزیز دهلوى (م:1239ق) تحفه اثناعشریه را برضد تشیع نوشت و در پهنه گسترده اى ترجمه و نشر یافت و آثار ناگوار بر جاى گذارد دانشمندان شیعى ردیه هاى بسیار بر آن نگاشتند که ما در این فهرست بیش از بیست مورد را مى شناسانیم و پاره اى شواهد نشان مى دهد شمار نقضها بیش از اینهاست.

گروهى از نویسندگان شیعى در حال تقیه نقض بر آثار مخالفان مى نوشته اند از این روى نام شمارى از نقض نگاران و ردیه نویسان در دست نیست و چه بسا نامهایى را که به عنوان نقض نگار مى شناسیم در واقع نام مستعار باشند.

گاه کتابى علیه تشیع در میان شیعیان پنهانى نوشته مى شده و به دور از چشمها نگهدارى و نشر مى یافته; اما عالم شیعى که خود در میان اهل سنت مى زیسته در پنهانى و دور از چشمها ردى بر آن مى نگاشته و نه اسمى از خود مى برده است و نه نامى از کتاب مورد نقد.

در بررسى ردیه ها باریک اندیشیها و نکته هایى در خور توجه به چشم مى خورد. به عنوان نمونه اگر کسى به نظم چیزى مى نوشت پاسخها به نظم بود. مثلاً شخصى از بغداد در انکار وجود حضرت بقیّة الله الاعظم(عج) قصیده اى به نام: قصیده بغدادیه مى سراید و براى علماى نجف مى فرستد. از حوزه علمیه نجف نیز دست کم هفت ردّ بر آن به نظم نوشته مى شود. حتى میرزا حسین نورى که کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار را به نثر مى نویسد محمد حسین آل کاشف الغطاء آن را به نظم در مى آورد.

در مواردى نگارش نقد به قیمت جان عالمان دین و ردّیه نگاران تمام مى شود.با این حال نه تنها از آن ابایى نداشتند بلکه از آن استقبال هم مى کردند. قاضى نوراللّه شوشترى به خاطر نگارش (احقاق الحق وازهاق الباطل) به شهادت مى رسد و محمد حسین مظفر با این آرزو که او هم به شهادت برسد همان کتابى را که قاضى نوراللّه شوشترى نقض کرده بود بار دیگر با همان سبک به نقد مى کشد.

رهبر معظم انقلاب آگاهى حوزه ها در گذشته و هماهنگى آنان با زمان را از ویژگیهاى برجسته آنان بر مى شمرد:

(اشکالى که حوزه ما دیروز آن را نداشت و امروز دارد این است که حوزه دیروز از دنیاى زمان خود عقب نبود بلکه جلوترهم بود… هر کسى که در زمینه هاى فقهى و کلامى بخصوص به شیعه چیزى مى گفت شیعه با قدرت و قوت به زبان علمى به او جواب مى داد و سخن تلخ رقیب و حریف معاند راه به جایى نمى برد… یک نفر پیدا مى شد حرفى را در یک کتاب خطى مى زد و یک نسخه مى نوشت و دیگرى پخش مى کرد و دیگرى مى خواند و چهار نفر در طول زمان از آن مطلع مى شدند عالم شیعه هم بر مى داشت همین کار را عیناً جواب مى داد و گاهى تندتر و سریع تر و بهتر از او اقدام مى کرد و عقب نمى ماند.)1

براى روشن کردن بیان مقام معظم رهبرى مبنى بر آگاهى و همگامى حوزه هاى قدیم نسبت به زمان خود بر آن شدیم تا فهرستى از آثار پیشینیان را که در برابر حرکتهاى ضد اسلام و تشیّع نگارش یافته اند گرد آوریم.

پیش از ارائه فهرست چند نکته درخور یادآورى است:

1 . بى گمان آنچه در این جا شناسانده مى شود شمار اندکى از آثارى است که در موضوع مورد نظر نگارش یافته اند; زیرا نقدها و ردیه هاى بسیارى وجود دارد که روشن نیست آیا در برابر حرکتهاى ضد اسلام و تشیع نگارش یافته اند یا این که تنها جنبه علمى داشته اند؟

2 . جهت تهیه این کتاب شناسى به بیش تر کتابها دسترسى نداشتیم و یاد کتابى به معناى پذیرفتن محتواى آن و نپذیرفتن کتاب نقد شده نیست.

3 . در مواردى که منبعى براى آثار معرفى شده یاد نمى کنیم یا نسخه چاپى آن را دیده ایم و یا منبع آن الذریعة الى تصانیف الشیعه است.

1 . احقاق الحق وازهاق الباطل قاضى نوراللّه شوشترى (م:1019هـ.ق.)

پس از انتشار نهج الحق و کشف الصدق نوشته علامه حلى فضل بن روزبهان اصفهانى ابطال الباطل و اهمال کشف العاطل را در رد آن نگاشت. سپس قاضى نوراللّه شوشترى در نقض این کتاب احقاق الحق را به رشته تحریر درآورد.

پس از آگاهى دشمنان شیعه و کژاندیشان از نشر احقاق الحق نویسنده آن را در سرزمین هند به شهادت رساندند.2

وى در این کتاب ابتدا کلام علامه سپس سخنان فضل بن روزبهان را مى آورد آن گاه با استدلالهاى استوار مطالب علامه را ثابت مى کند. بیش تر منابع این اثر کتابهاى اهل سنت است.

2 . احیاء السنّة وإماتة البدعة سید دلدار على نقوى (م:1235هـ.ق.) فارسى.

در ردّ باب هشتم (معاد و رجعت) از تحفه اثناعشریه به قلم عبدالعزیز دهلوى (م:1239هـ.ق.)3

3 . الاسهم الخوارق على صاحب الصواعق تاریخ تالیف: اوائل قرن 13.

در ردّ الصواعق المحرقة على اهل الرفض والزندقة نگارش شهاب الدین احمد بن حجر (م:973هـ.ق.) از مفتیان عامه در حجاز.

4 . اکمال المنة فى نقض منهاج السنّة سراج الدین حسن بن عیسى لکهنوى.

رد بر منهاج السنة نگارش احمد بن تیمیه که در ردّ منهاج الکرامة علامه حلى نوشته شده است.

5 . الامامة سید محمد بن سید دلدار على (م:1284هـ.ق.)

در رد باب هفتم تحفة اثناعشریه.4

6 . الانوار البدریة فى کشف شبه القدریة عزالدین حسن بن شمس الدین محمد حلى.

ییوسف بن مخزوم اعور مقصودى در حدود سال 700هـ.ق. کتابى در رد امامیه نگاشت و حسن بن محمد نیز در سال 840هـ.ق. به امر جمال الدین ابوالعباس احمد الانوار البدریة را در رد آن نوشت.

7 . البراهین الجلیلة سید بن هادى موسوى کاظمى (1272 ـ 1354هـ.ق.) در رد ابن تیمیه.

8 . برهان السعادات سید محمد قلى موسوى (م:1260هـ.ق.).

رد باب هفتم تحفه اثناعشریه.5

9 . البرهان على وجود صاحب الزمان سید محسن امین عاملى.

شخصى از بغداد در انکار وجود حضرت صاحب الزمان(ع) قصیده اى سرود و براى علماى نجف فرستاد. علما نیز پاسخهایى به نظم و نثر بر آن نوشتند. سید محسن امین قصیده اى در رد آن سرود و (البرهان على وجود صاحب الزمان) شرح آن قصیده است.

10 . بعض مثالب النواصب فى نقض بعض فضائح الروافض نصیرالدین ابو رشید عبدالجلیل قزوینى تصحیح: میرجلال الدین محدّث تاریخ کتابت: حدود 560هـ.ق. چاپ 1358ش.

عالمى سنى (شاید به نام شهاب الدین تواریخى شافعى) در کتاب بعض فضائح الروافض (پایان نگارش 555هـ.ق.) سخنان ناروایى را به تشیع نسبت داده و مرحوم قزوینى این کتاب را در رد آن نوشته و به خاطر تقیه نامى از کتاب مورد نقد نبرده است.

11 . البوارق الخاطفة فى جواب الصواعق المحرقة على اهل الرفض والزندقة.

کتاب مورد نقد را شیخ شهاب الدین احمد بن حجر هیتمى (م:973هـ.ق.) نوشته که از علماى اهل سنت در حجاز بوده است.

12 . بوارق الهیة سید محمد بن سید دلدار على (م:1284هـ.ق.) فارسى.

در رد باب هفتم از تحفه اثناعشریه.6

13 . بیان تصحیف المنحة الالهیة عن النفثة الشیطانیة مهدى بن حسین خالصى کاظمى (م:1343هـ.ق.) 3جلد.

در رد متن عربى تحفه اثناعشریه.

14 . بیان الحق والصدق المطلق محمد صادق ملقب به فخرالاسلام (م:حدود 1330هـ.ق.) فارسى.

رد بر الهدایة و غیر آن از کتابهاى نصارا.

15 . تأسیس الشیعة الکرام لعلوم الاسلام سید حسن صدر (1272 ـ 1354هـ.ق.).

جرجى زیدان در (تاریخ آداب اللغة العربیة) مى نویسد:

(شیعه گروهى کوچک بود که اکنون بر افتاده و آثار درخور اعتنایى ندارد.)

در برابر این سخن جرجى زیدان سید حسن صدر تأسیس الشیعة الکرام لعلوم الاسلام را مى نگارد و در آن ثابت مى کند شیعه در تمام دانشهاى اسلامى بر دیگران پیشى گرفته و در تمام رشته ها اثر دارد.

16 . تخریب الباب سید ابوالقاسم بن کاظم موسوى زنجانى (م: 1292هـ.ق.)

نویسنده مرجع امور در زنجان بوده و برخوردهاى بسیارى با بابیان داشته است. وى چند کتاب در رد بابیان نگاشته که این اثر یکى از آنهاست.

17 . تشیید المطاعن سید محمد قلى موسوى (م: 1260هـ.ق.)

در رد باب دهم تحفه اثناعشریه.7

18 . تقلیب المکائد سید محمد قلى موسوى (م: 1260هـ.ق.)

در رد باب دهم تحفه اثناعشریه.8

19 . تکسیر الصنمین ابوعلى خان موسوى. فارسى.

در رد باب دهم تحفه اثناعشریه.9

20 . التوضیح الانور بالحجج الواردة لدفع شبه الاعور نجم الدین خضربن محمد حبلرودى رازى نجفى تاریخ نگارش: 839هـ.ق.

این کتاب در حلّه در پاسخ به کتاب ضد شیعى یوسف بن محزوم اعور واسطى نوشته شده است.

21 . الجزم لفصل ابن حزم کاظم بن سلمان حلّى کاظمى (ت حدود 1300هـ.ق.) 2 جلد.

در رد کتاب (الفصل فى الملل والاهواء والنحل) نگارش ابومحمد على بن احمد ظاهرى اندلسى (م:456هـ.ق.)

22 . جواهر عبقریه در ردّ تحفه اثناعشریه سید محمد عباس شوشترى (م: 1306هـ.ق.)

در رد باب هفتم تحفه اثناعشریه.10

23 . حجة الاسلام مولى على نورى حکیم الهى (م:1246هـ.ق.) پایان نگارش: 1232هـ.ق.

این کتاب در رد (میزان الحق) نوشته هنرى مارتین معروف به پادرى از نویسندگان مسیحى نگارش شده است.

24 . حسام الاسلام و سهام الملام سید دلدار على نقوى (م: 1235هـ.ق.) فارسى.

در ردّ باب ششم تحفه اثناعشریه (مباحث نبوت).11

25 . دلائل الصدق محمد حسین مظفر.

فضل بن روزبهان در ردّ نهج الحق وکشف الصدق نوشته علامه حلى ابطال الباطل و اهمال کشف العاطل را نوشت. محمد حسین مظفر نیز همانند قاضى نورالله شوشترى (نویسنده احقاق الحق) ابتدا کلام علامه و سپس سخنان فضل بن روز بهان را مى آورد آن گاه به داورى مى پردازد.

26 . الذریعة الى تصانیف الشیعة شیخ آقا بزرگ تهرانى (م: 1348هـ.ش.) 25 جلد.

جرجى زیدان نویسنده مسیحى مصرى (م: 1914م) در (تاریخ اللغة العربیة) مى نویسد:

(شیعه گروهى کوچک بود که اکنون بر افتاده و آثار درخور اعتنایى ندارد.)12

این سخن او سبب شد سه تن از بزرگان امامیه خدمات تشیع را در قالب سه کتاب ارزشمند زیر بشناسانند:

* الذریعة الى تصانیف الشیعة.

* تاسیس الشیعة الکرام لعلوم الاسلام.

* النقود والردود یا المراجعات الریحانیة.

27 . ذوالفقار سید دلدار على نقوى (م:1235هـ.ق.)

در رد باب دوازدهم تحفه اثناعشریه (تولى و تبرى).

28 . رجال النجاشى.

نویسنده در مقدمه انگیزه نگارش آن را چنین بیان مى دارد:

(من از گفته سید شریف بر سخنان شمارى از مخالفان آگاه شدم که گفته بود: شیعه نه پیشینه اى دارد و نه نویسنده ای….)13

29 . ردّ الباب سید ابوالقاسم بن کاظم موسوى زنجانى (م:1292هـ.ق.)

در ردّ بابیان. وى کتابهاى دیگرى نیز در رد بابیان نگاشته است.

30 . ردّ الخوارج اردو چاپ لاهور.

در پاسخ ردّ الشیعة.

31 . رد الصحیفة العلویه سید حسن بن حسین حسینى یزدى اصفهانى متخلص به فانى (م: 1338هـ.ق.)

در ردّ الصحیفة العلویة از نوشته هاى بابیان. این جزوه در حاشیه برهان المتقین چاپ شده است.

32 . الرد على ابن الاخشید شیخ مفید (م: 413هـ.ق.)

33 . الرد على ابن جریح البغدادى (م: 283هـ.ق.) قاضى نعمان مصرى (م: 363هـ.ق.)

34 . الرد على ابن جنّى سید مرتضى (م: 436هـ.ق.)

ابن جنى تعریضى بر اشعار متنبى نگاشته سید مرتضى در این اثر آن را رد کرده است.

35 . الرد على ابن جنى فى الحکایة والمحکى سید مرتضى.

36 . الردّ على ابن حجر العسقلانى سید محمد مهدى بحرالعلوم (م: 1212هـ.ق.)

ابن حجر عسقلانى حضرت صاحب الزمان(عج) را منکر شده بود.

37 . الرد على ابن حجر العسقلانى سیدجعفر دارابى معروف به کشفى (م: 1268هـ.ق.) نظم.

38 . الرد على ابن رشید فى الامامة شیخ مفید (م: 413هـ.ق.)

39 . الرد على ابن کلاب فى الصفات شیخ مفید (م: 413هـ.ق.)

ابن کلاب از بابیه حشویه است.

40 . الرد على ابى الحسن البصرى سلاّر بن عبدالعزیز دیلمى (م: 463هـ.ق.)

ابوالحسن بصرى ردّى بر کتاب شافى نوشته سید مرتضى نگاشت و سلار به خواست سید مرتضى این ردّیه را نگاشت.

41 . الرد على ابى عبداللّه البصرى شیخ مفید (م: 413هـ.ق.)

ابوعبدالله بصرى در اثر خود ملائکه را بر انبیاء برترى داده بود.

42 . الرد على اظهار الحق محمد باقر بن محمد جعفر بهارى همدانى (م: 1333هـ.ق.)

نویسنده کتاب مورد نقد درباره صحابه به شیعه طعن زده بود.

43 . الرد على الحاج کریم خان ابراهیم بن عبدالمجید شیرازى (م: 1306هـ.ق.)

حاج کریم خان در نوشته هاى خود علیه امامیه مطالبى مى نگاشته و از سوى عالمان شیعه چند نقد بر نوشته هاى وى به رشته تحریر درآمده است.

44 . الرد على الحاج کریم خان ابراهیم بن محمد على محلاتى (م: 1336هـ.ق.)

45 . الرد على الحاج کریم خان سید حسین شاهنشاهى.

46 . الرد على الحاج کریم خان سید زین العابدین بن ابى القاسم طباطبایى تهرانى.

47 . الرد على الحاج کریم خان على قلى میرزا.

48 . الرد على الکریم خانیة آقا نجفى اصفهانى (م: 1331هـ.ق.)

49 . الرد على الحسن البصرى فضل بن شاذان از اصحاب حضرت جواد(ع).

حسن بصرى در این کتاب ملائکه را بر انبیاء برترى داده بود.

50 . الرد على الخالدى شیخ مفید.

بحث امامت.

51 . الرد على ردّ بعض علماء العامّة للکتاب مصائب النواصب عبدالنبى طسوجى.

عالمى از اهل سنت به امر امیر اشرف افغان ردى بر مصائب النواصب نگارش قاضى نوراللّه شوشترى به فارسى نوشته. عبدالنبى طسوجى نیز نقضى بر این ردیه نگاشته است.

52 . الرد على ردّ السقیفة سید امیر محمد بن سید مهدى موسوى کاظمى قزوینى چاپ 1372هـ.ق. صیدا.

شیخ محمد رضا مظفر درباره حقایق تاریخى که در روز سقیفه رخ داد کتابى نوشته و عبداللّه حضرمى آن را نقد کرده است و سید امیر محمد موسوى نیز ردى بر آن دارد.

53 . الرد على الصواعق المحرقة عمران بن احمد دعیبل (1247 ـ 1328هـ.ق.)

54 . الرد على الصواعق المحرقة فرج مادح. نظم.

55 . الرد على الفادرى (پادرى) محمدباقر بهبهانى همدانى (م: 1332هـ.ق.)

هنرى مارتین معروف به پادرى نویسنده مسیحى در (میزان الحق) مطالبى علیه اسلام نوشته است و بسیارى از عالمان شیعه آن را نقد کرده اند.

56 . الرد على الفادرى محمد تقى بن امیر مؤمن حسینى قزوینى.

57 . الرد على الفادرى عارف حسین على شاه.

58 . الرد على الفادرى سید میر محمد حسین بن عبدالباقى.

59 . الرد على الفادرى آقا محمد على بن محمد باقر کرمانشاهى (م: 1216هـ.ق.)

60 . الرد على الفادرى على اکبر بن محمد باقر ایجى اصفهانى (م: 1232هـ.ق)

61 . الرد على الفادرى عیسى بن حسن حسینى فراهانى (م: 1238هـ.ق.)

62 .الرد على الفخر الرازى محمد رفیع بن فرج جیلانى.

در رد استدلال فخر رازى برخلافت ابوبکر و برترى او با آیه شریفه (وسیجنبها الاتقی…)

63 . الرد على الفخر الرازى محمد بن حسن شیروان (م: 1098هـ.ق.)

در رد استدلال فخررازى بر خلافت ابوبکر با آیه غار.

64 . الرد على القصیدة البغدادیة محمد باقر همدانى بهارى.

سراینده قصیده بغدادیه وجود حضرت صاحب الزمان(عج) را انکار مى کند و این قصیده را از بغداد براى علماى نجف مى فرستد و علماى نجف نیز به نظم و نثر به آن پاسخ مى دهند.

65 . الرد على القصیدة البغدادیة محمد جواد بلاغى (م: 1352هـ.ق.) نظم.

66 . الرد على القصیدة البغدادیة رشید زینى عاملى. نظم.

67 . الرد على القصیدة البغدادیة سید رضا بن سید محمد هندى (1290 ـ 1362ق) نظم.

68 . الرد على القصیدة البغدادیة عبدالهادى بن جواد بغدادى (م: 1333هـ.ق.) نظم.

69 . الردعلى القصیدة البغدادیة سید على محمود امین عاملى (م: 1328هـ.ق.) نظم.

70 . الرد على القصیدة البغدادیة سید محسن امین عاملى.

71 . الرد على المیرزا على محمد الباب محمد تقى بن حسین على هروى اصفهانى حائرى (م: 1299هـ.ق.) فارسى.

72 . سیف الله المسلول على مخرّبى دین الرسول ابومحمد بن عبدالنبى بن عبدالصانع نیشابورى (م: 1232هـ.ق.)

در رد باب اول و دوم تحفه اثناعشریه.14

73 . سیف ناصرى سید محمد قلى موسوى (م: 1260هـ.ق.)

در رد باب اول تحفه اثناعشریه.15

74 . الصوارم الالهیة سید دلدار على نقوى (م: 1235هـ.ق.)

در رد باب پنجم تحفه اثناعشریه. (الهیات)

75 . طعن الرماح سید محمد بن سید دلدار على (م: 1284هـ.ق)

در رد باب دهم تحفه اثناعشریه.

76 . عبقات الانوار فى امامة الائمة الاطهار(ع) میر حامد حسین (1246 ـ 1306هـ.ق.) در نیمه نخستین سده سیزدهم هجرى که نیروى استعمار بویژه انگلستان و فرانسه چشم طمع به شبه قاره هند دوخته بودند و بى گمان مسلمانان بویژه شیعیان هند در برابر هجوم استعمارى آنان سدى بزرگ بودند مولوى عبدالعزیز دهلوى (م: 1239ق) دست به نگارش تحفه اثناعشریه زد تا به پندار خود شیعه را از صحنه بیرون کند و با این حرکت نابخردانه آگاهانه یا ناآگاهانه در دامى افتاد که استعمار مى خواست.

نویسنده در این کتاب عقاید و آراى شیعه را به طور عموم و فرقه اثناعشریه را بویژه در اصول و فروع و اخلاق و آداب و تمامى باورها و اعمال بى ادبانه و باواژگانى بیرون از آداب و سنن مناظره مورد حمله قرار داده است.

در سال 1227 هـ.ق. شخصى به نام غلام محمد بن محیى الدین اسلمى در شهر مدارس هندوستان کتاب تحفه را از فارسى به عربى ترجمه کرد و به سال 1300 محمود شکرى آلوسى در بغداد به خلاصه کردن نسخه عربى آن پرداخت و به المنحة الالهیّه تلخیص ترجمه التحفة الاثناعشریه نامید و در مقدمه آن را به سلطان عبدالحمید خان بن سلطان عبدالمجید خان عثمانى تقدیم داشت. لیکن به خاطر نبود یا کمبود وسیله چاپ و نیز پاره اى از محدودیتهاى سیاسى که حکومت عثمانى اعمال مى کرد از چاپ و انتشار آن در عراق جلوگیرى شد تا این که در هندوستان و شهر بمبئى چاپ و منتشر گردید.

به هر حال کتاب تحفه در تفرقه افکنى و ایجاد حسّ بدبینى بین مسلمانان کارگر افتاد.16

از آن جا که این کتاب اثر ناشایستى در جامعه آن روز نهاد علما و شخصیتهاى بزرگ در حوزه هاى علمیه در مقام پاسخ برآمدند و نقدهایى بر آن نگاشتند که عبقات الانوار یکى از آنهاست.

انتشار (عبقات الانوار) در از بین بردن این حرکت شوم بسیار کارگر افتاد به گونه اى که علما و ادیبان مقاله ها و قصیده هاى بسیارى درباره این کتاب و نویسنده آن در زمان حیات نویسنده و پس از آن نوشتند و سرودند که مجموع آنها در کتاب (سواطع الانوار فى تقریضات عبقات الانوار) گرد آمده است.

77 . العذاب الواصب على الجاحد والناصب ابوعلى محمد بن اسماعیل حائرى (م: 1216هـ.ق.) 3جلد. نام دیگر کتاب: معائب النواصب و دوافن الکواذب.

در ردّ (نواقض الروافض) نوشته مخدوم شریفى (م: 995هـ.ق.)

78 . کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار میرزا حسین نورى (م: 1320هـ.ق.)

در ردّ قصیده بغدادیه که سراینده در این قصیده وجود امام زمان (عج) را منکر شده است.

79 . کشف الغوایة عن الکتاب المسمّى بالهدایة سید اسداللّه بن زین العابدین خرقانى.

الهدایة نوشته جمعى از مستشرقان امریکایى علیه مسلمانان در سه مجلد در سال 1900م. در مصر به چاپ رسیده است.

80 . المبسوط فى الفقه الامامیه شیخ طوسى (م: 460هـ.ق.)

شیخ طوسى در مقدمه انگیزه خود را از نگارش این اثر تحقیر فقه امامیه از سوى گروهى از اهل سنت یاد کرده است.

در ردّ نواقض الروافض نوشته میرزا مخدوم شریفى که در 17 شبانه روز در سال 995هـ.ق. این اثر را نگاشته است.

این کتاب را فرزند نویسنده و میرزا محمد على مدرس چهاردهى (م: 1334هـ.ق) به فارسى ترجمه کرده اند.

82 . مصارع الافهام سید محمد قلى موسوى (م: 1260هـ.ق)

در ردّ باب یازدهم تحفه اثناعشریه.17

83 . مناهج الیقین ابوالقاسم بن محمد تقى اردوبارى (م: 1333هـ.ق)

در ردّ کتاب (الهدایة) تألیف گروهى از مستشرقین امریکایى بر ضد مسلمانان.

84 . منهاج الشریعة فى الرد على منهاج السنة سید مهدى بن صالح موسوى کاظمى (م: 1358هـ.ق) در 4 جلد.

منهاج الشریعه در رد ابن تیمیه که اثر گرانقدر علامه حلى: (منهاج الکرامه فى اثبات الامامه) را نقد کرده نگاشته شده است.

85 . مهجة البرهان ابوعلى خان موسوى. فارسى.

در ردّ باب هفتم تحفه اثناعشریه.18

86 . النزهة الاثنى عشریة فى نقض التحفة الاثنى عشریة محمد بن عنایت احمد کشمیرى دهلوى (م: 1235هـ.ق)

در رد تحفه اثناعشریه که در برابر هر باب آن در یک مجلد ردّ نوشته شده است.19

87 . نظم کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار نثر از میرزا حسین نورى نظم از محمد حسین کاشف الغطاء.

88 . نقد فلسفه داروین آقا رضا اصفهانى (1287 ـ 1361هـ.ق.) صاحب هدایة المسترشدین.

نویسنده این کتاب را در اوایل انتشار نظریه داروین در جوانى نگاشته است.

89 . النوروزیة ملاباقر بن اسماعیل کجورى.

رد بر میر مخدوم صاحب نواقض الروافض که در آن غدیر و نوروز را منکر شده است.

90 . الوجیزة سبحان على خان هندى (م: بعد 1260هـ.ق.) فارسى.

در رد باب هفتم تحفه اثناعشریه.

91 . هتک استار الباطنیة حسین بن مظفر (شاگرد شیخ طوسى).

گویا این کتاب در ردّ قرامطه است که در آن زمان بسیار بوده اند و علماى آن عصر علیه این گروه کتابهاى بسیار نگاشته اند.20

92 . الهدى الى دین المصطفى محمد جواد بلاغى (1282 ـ 1352هـ.ق)

در ردّ (الهدایة) نوشته نویسنده مسیحى.

93 . هدیة العزیز خیرالدین اله آبادى.

در ردّ باب چهارم تحفه اثناعشریه. نویسنده تمام تحفه اثناعشریه را پاسخ داده است; اما صاحب کشف الحجب تنها این جلد را دیده است.21

94 . هدى الغافلین الى الدین المبین سید مهدى بن صالح کشوان کاظمى پایان 1335هـ.ق.

در ردّ ابن حزم که علیه شیعه مطالبى نگاشته است.

95 . الهدى فى ابطال نبوّة احمد القادیانى احمد تسرى هندى. اردو.