فرهنگ موضوعى اخلاق در قرآن

آنچه در پیش روى دارید، کارى است از حجج اسلام، آقایان: اسماعیلى، ذاکرى، شرفى و یعقوبى‏

که با باز نویسى، تحقیق جدید وافزودن زیر عنوانهاى بسیار، از سوى مجلّه، به علاقه‏مندان مباحث اخلاقى - قرآنى، عرضه مى‏شود. امید آن که مفید افتد.

قرآن، از دنیا و آخرت، فرد و اجتماع، طبیعت و تاریخ، باور و عبادت و... سخن گفته است. در میان، آنچه به خوى نیک و ساختن انسانهاى نیک خصال و تربیت فرد و جامعه پیوند دارد، اهمیت و جایگاه ویژه‏اى دارد.

آغازین آیات کتاب الهى، از هدایت تقوا، رستگارى و... سخن مى‏گویند و آخرین آیه‏هاى آن، انسان مسلمان را، مى‏پرهیزانند از وسوسه‏هاى شیطانى و نفسانى.

فراخواندن به پاس ارزشها و بازداشتن از ورود به وادى ضد ارزشها و فرو مایگیها،
در سراسر آیات قرآن، نمایان است.

قرآن، گاه اصول کلى ارزشها و ضد ارزشها را ترسیم مى‏کند و گاه به شاخه‏ها و نکته‏هاى جزئى اخلاقى اشارت دارد. افزون بر این، با بیان و بر شمردن پدید آورنده‏هاى خوییهاى پسندیده و نکوهیده، به شیوه‏اى دقیق، به ریشه یابى آنها مى‏پردازد.

پیامهاى اخلاقى قرآن، یا به گونه مستقیم وپند و اندرزى رخ مى‏نمایند و یا در لا به لاى داستانهاى تاریخى و سرگذشت اقوام و ملتهاى گذشته و پاک سیرتان و دیوسیرتان، جلوه مى‏کنند.

به هر صورت، این کتاب، براى ساختن انسان و هدایت او به سوى خوییهاى پسندیده، تصویرى پر کشش و زیبا از انسان صالح و جامعه برین، ارائه مى‏دهد، تا الگو قرار گیرد.

در نگرشى کلى، مى‏توان گفت: قرآن کریم، آکنده از اصول و دستورهاى اخلاقى است که بر اساس آنها، بهترین و دقیق‏ترین برنامه و سیستم اخلاقى را مى‏توان پى ریخت و به جامعه‏هاى انسانى عرضه داشت.

از قرنها پیش، این سفره الهى، گسترده بوده و کوششهاى فراوانى در بهره ورى از آن، انجام گرفته است. پیامها و روشها قرآنى، همواره در کانون توجه طالبان علم و تشنگان حقیقت بوده و نوشته‏هاى گوناگون، حکایت از آن دارد.

امّا مسائل اخلاقى قرآن، در سنجش با دیگر دانشها و رشته‏ها، مورد بى مهرى و یا کم توجهى قرار گرفته و بیشتر جنبه حاشیه اى داشته‏اند.

دقتهایى که در علم فقه، اصول، کلام و... شده است، صد یک آن در دانش اخلاق انجام نگرفته است. سندها و رجال احادیث اخلاقى،بررسى و موشکافى عالمانه نشده‏اند، به ناسازشیها و ناسازگاریهاى روایات اخلاقى، کمتر توجه شده و تاکید قرآن به اخلاق و تلاش براى کسب خویهایى نیک و دورى گزیدن از عادات و
رفتار نا پسند و بیان دردها و درمانهاى قلب و روح، از این منبع بزرگ و سرشار استفاده شایسته به عمل نیامده و همچنان، دست نخورده باقى مانده است.

از این روى، با مطالعاتى که در اخلاق داشتیم، بر آن شدیم که خود را در خدمت قرآن قرار دهیم و از انوار ملکوتى و معنوى آن در این زمینه کمک بگیریم و روزنى به سوى آن دنیاى رخشان، بگشاییم.

به توفیق الهى، این کار عظیم را شروع کردیم و از آغاز تا پایان قرآن، یک یک آیات را به بووته بررسى نهادیم، تا پیامهاى اخلاقى آن را دریابیم.

این کار، دو سال به درازا کشید: 67 / 9 / 11 تا 69 / 9 / 1، هفته‏اى یک، یا دو جلسه، به اضافه ماه مبارک رمضان و تعطیلات تابستانى.

به کمک فضل و فیض الهى، بیش از سه هزار فیش و برگه با عناوین اخلاقى آماده شد و پس از تنظیم، برابر حروف الفبأ، به گونه موضوعى سامان دادیم، تحت عنوان«فهرست موضوعى اخلاق در قرآن». اینک از انگیزه کار و شیوه آن، بیشتر سخن مى‏گوییم، تا بهتر جایگاه این کار روش شود.

انگیزه کار
هدف و انگیزه ما، در گام نخست، استخراج اصول و قواعد اخلاقى و بایدها و نبایدهاى ارزشى و ضد ارزشى، ساز و ناساز از قرآن کریم بود، زیرا در پى ریزى سیستم اخلاقى به این کار نیازى جدّى است و علاوه، در ضمن کار در باب اخلاق و عرضه مقالاتى در این مقوله، پى بردیم به این جاى کار کلیدى قرآنى، که موضوعات اخلاقى را از دل قرآن بیرون بکشد و براى پژوهشگران و علاقه‏مندان به بحثهاى قرآنى و اخلاقى، بنمایاند خالى است بدین جهت دست به کار شدیم و به اندازه توان و ظرفیت خویش از آن اقیانوس بى کردان بر گرفتیم.

آنچه در کتابهاى اخلاقى، بیشتر مورد توجه بوده و بر آن اساس، اخلاق اسلامى را معرفى کرده‏اند، همان اصول چهار گانه: حکمت، عفت، شجاعت و عدالت است.
که با مرز بندى طرف افراط، تفریط و حد اعتدال آن، اخلاقیات و فضائل و رذائل را تقسیم کرده‏اند و در شرح آنها، از آیات نگرفته‏اند. از این روى بر آن شدیم که یک دور، به مطالعه قرآن و به تدبر در آیات آن بپردازیم و آنچه را در باب مسائل و موضوعات اخلاقى در یافتیم، فهرست کنیم که هم به کار ما بیاید و هم به کار علاقه‏مندان به کارهاى قرآنى و اخلاقى.

 

شیوه کار
فهرست نگارى و نوشتن فرهنگ موضوعى قرآن مجید، پیشنه‏اى دیرینه دارد و از سالها پیش در این زمینه، آثارى نشر یافته است.

فهرست نگاران قرآنى، بیشتر طرح ذهنى خود را از آنچه تصور داشته‏اند، ترسیم مى‏کرده‏اند و با در نظر گرفتن چند موضوع اصلى و یا ملاک قرار دادن ماده و ریشه اصلى و نخستین کلمه، به مطالعه مى‏پرداخته‏اند و بر همین اساس، به طبقه بندى و فهرست نگارى دست مى‏زده‏اند.

روش ما، در این کار، این بود که خود را در چهار چوب ویژه‏اى قرار ندادیم وبنا را بر این گذاشتیم که بدون طرحى که از پیش تعیین شده و چهار چوب دار و عناوین مخصوص، در تک تک آیات قرآن و واژه آن بیندیشیم و هر آنچه را اخلاقى مى‏یابیم یادداشت کنیم.

در واقع، مبناى کار ما، بر موضوع یابى اخلاقى از دیدگاه قرآن مجید بود، چه موضوعاتى که در نوشته‏هاى اخلاقى آمده و چه نیامده و از قرآن، استفاده مى‏شود.

از این روى، در تهیه این فهرست، نه محدود در موضوعات خاص بودیم و نه در بند واژگان و ریشه اصلى آنها، بلکه آنچه از معناى هر واژه و یا محتواى هر آیه مى‏فهمیدیم و یا به کمک تفسیرها و روایات آن را مى‏یافتیم، در این فهرست گرد آوریم، تا کلیدى باشد براى ورود به گنجینه سرشار و دریاى بى کران قرآن.
یاد آورى چند نکته:
.1 درباره اخلاق در قرآن، نوشته هایى موجود دارد و کارهاى در خور ستایش سامان یافته که به دید ما، با همه مزایایى که دارند، نه فرا گیرند و نه جامع. البته نو آوریهایى دارند که جاى انکار نیست. از جمله: «موسوعة اخلاق القرآن»، از نویسنده مصرى به نام شرباصى.

بنابراین، ما، مدعى نیستیم که در زمینه مفاهیم، موازین و موضوعات قرآنى کارى صورت نگرفته است، بلکه بر این نظریم که کارى دراز دامن و فراگیر انجام نیافته و یا اساساً بدین شیوه که مادر پیش گرفتیم نبوده است.

.2 اخلاقى که در این فهرست، سخن از آن مى‏رود، آداب را نیز در بردارد.

بدین معنى که ما، در صدد فهرست کردن اخلاق فردى و آداب اجتماعى انسان از دید قرآن بوده‏ایم؛ از این روى، عناوینى را در این فهرست گنجانده‏ایم که در کتابهاى اخلاقى معروف نیامده است. مثلاً آنچه از «مکارم» و «محاسن» اخلاقى در قرآن آمده، به گونه‏اى ریشه در تربیت و تهذیب نفس آدمى دارد و نمى‏توان آنها را جداى از یکدیگر تفسیر کرد. به همین جهت، عنوانهایى بسان: ادب تبلیغ، نفاق و... با زیر مجموعه‏هاى فراوان، در این فهرست به چشم مى‏خورد که به گونه‏اى مربوط مى‏شود به رفتار اجتماعى ساز، یا ناساز انسان در رابطه با دیگران، گر چه نام اخلاق به معناى خاص را نتوان بر آن نهاد.

.3 برخى از عناوین که در این فهرست آمده، در برخورد نخستین، شاید موضوع اخلاقى ننماید، لکن با دقت در جهت تهذیبى که در آن موضوع بوده است، مى‏توان آن را از مقولات و عناوین اخلاقى بر شمرد. مثلاً، «ابتلأ»، «فتنه» که به لحاظ نتیجه تربیتى آن در نفوس آدمیان، عنوان است اخلاقى و پرورشى.

.4 ستاره (#) علامت عنوان اصلى، خط تیره(-) علامت زیر عنوآنها و فلش () علامت ارجاع است.
آ
# آداب:

- آداب بانگ کردن: نور 63.

- آداب راه رفتن: لقمان، 19.

- آداب سخن گفتن: لقمان، 19.

سخن.

# آداب رفت و آمد: بقره، 181؛ نور 58، 56.

- آهسته سخن گفتن: لقمان، 19.

- اجازه خواستن: نور، 27 - 28.

- به خود کامى راه نرفتن: لقمان، 18.

- به کبر و گردن کشى از مردم روى برنگرداندن: لقمان، 18.

- دورى از گناه: نسأ، 140.

- رفت و آمد ناروا: انعام، 70.

- سلام کردن: نور، 27.

فخر نفروختن و لاف نزدن: لقمان، 18.

- میانه روى: لقمان، 19.

اقتصاد.

# آداب میهمانى‏

- اجازه گرفتن: احزاب، 53.

- بهنگام رفتن و بهنگام برخاستن: احزاب، 53.

- پذیرش دعوت: احزاب، 53.

میهمان نوازى.

# آداب همنشینى:

- برخاستن بهنگام: مجادله، 11.

- جاى خود به دیگران وانهادن: مجادله، 11.

همنشینیهاى ناروا.

همنشین بد.

# آرامش روحى: یونس، 62، 63؛ روم 21؛ احقاف، 13.

حالات قلب: آرامش، نفس مطمئنه و سکینه‏

# آرزوهاى روا: شعرا، 58.

# آرزوهاى ناروا: نسأ، 32، 122، 123؛ حجر، 3؛ محمّد، 25.

# آزاد اندیشى: زمر، 17، 18.

حق پذیرى.

# آزار دیگران: احزاب، 57، 58؛ توبه، 61؛ احزاب، 69.

سرزنش.

ضرر.

# آزارها را به هیچ انگاشتن: احزاب، 48.

 

صبر، استقامت، هجر جمیل.
# آزمایش: حج، 11، 52، 53.

- آزمایش و ابتلأ: صافات، 106.

- آزمایش و ابزار آن: انفال، 28؛ تغابن، 15.

- آزمایش و امتحان: اسرأ، 60.

- آزمایش به زندگى خوش: طه 131.

- آزمایش و فتنه: قمر، 27.

# آفات زیان: انعام، 112.

# آموزش و پرورش: علق، 1، 5.

الف‏
# ابتلأ: بقره، 155، 214، 249؛ آل عمران، 152، 179 ؛ مائده، 48، 94؛ انعام، 42؛ اعراف، 94؛انفال 17؛ هود 7؛ محمّد، 31.

- اقسام آن: اعراف، 168.

- انگیزه‏هاى آن: انبیأ، 35.

- براى آزمون: مائده، 41، مؤمنون، 30.

- به نعمت و نقمت: فجر 15، 16.

- به مقام: انعام، 165؛ ابراهیم، 6؛ نحل، 92؛ کهف، 7؛ زمر، 49؛ دخان، 32؛ محمّد، 4؛ ملک 2؛ قلم، 17؛ انسان، 2.

- نقش آن در خودسازى: بقره، 124.

- نقش آن در سازندگى: آل عمران، 140، 141، 142؛ روم، 33، 36؛ بلد، 4؛ زمر، 8.

- نقش تربیتى آن: اعراف، 130.

# اتحاد: آل عمران، 103؛ صف، 4.

وحدت.

# اتراف: مؤمنون، 33.

رفاه زدگى. استغنأ.

- اتراف و مترفان: انبیأ، 10، 13، 14، 19، 29؛ سبأ، 37؛ زخرف، 23.

- کیفر آن: واقعه، 45.

# احترام به خویشان: توبه، 14.

- به سیره مسلمانان: نسا، 115.

- به شعائر الهى: مائده، 2؛ مریم، 12.

تقوا و بزرگ داشت شعائر.

# احسان: بقره، 58، 83، 112، 195؛ آل عمران، 134؛ مائده 13؛ اعراف، 16؛ یوسف، 78، 90؛ نحل، 7، 90.
- به پدر و مادر: بقره، 83؛ نسأ 36؛ انعام، 151؛ ابراهیم، 41.

- به مردم: نسأ، 36.

- به همسایه: نسأ، 36.

- به همسفر: نسأ، 36.

- و بخشش: یوسف، 62.

- و پاداش آن: هود، 115؛ یوسف، 56؛ نجم، 31.

- و پرهیزکارى: آل عمران، 172؛ نسأ، 128؛ مائده، 93.

تقوا و احسان.

- و حسنه: زمر، 10.

- و رحمت: اعراف، 56.

- و نیکو کاران: آل عمران 148؛ مائده، 85؛ توبه، 100، 120؛ یوسف، 22، 36؛ نحل، 30، 128؛ حج، 37؛ قصص، 14؛ عنکبوت، 69؛ لقمان، 2، 21؛ احزاب، 29؛ زمر، 34، 35، 58؛ ذاریات، 16 ؛ صافات، 80، 105، 110، 121، 131؛ رحمن، 60؛ مرسلات، 43، 44.

و نیکو کارى: یونس، 26.

برّ و نیکوکارى.

# اختلاف: آل عمران، 103؛ هود، 110، مریم، 37.

- اختلاف امتها: هود، 119.

- انگیزه آن: جائیه، 17.

- پیامد آن: سجده، 25.

- ریشه‏هاى آن: آل عمران، 19.

- اختلاف و پراکندگى: انفال، 46؛ یونس، 93؛ شورى، 13، 14؛ بینّه، 4.

# اخلاص: بقره، 139، 265، 273؛ نسأ، 114، 146؛ انعام، 2، 91، 161، 162، 163؛ اعراف، 29؛ یونس، 24؛ کهف، 28، 110؛ مریم، 51؛ قصص، 88؛ عنکبوت، 65، 96؛روم، 30، 38، 39؛ زمر، 2، 3، 11، 14؛ مؤمن، 14؛ شورى، 23؛ احقاف، 13؛ انسان،9؛ توحید.

- اخلاص حنیف: حج،31.

- اخلاص در عمل: نور، 53؛ حج 78.

- و انگیزه آن: لقمان، 32.

- و تسلیم: لقمان 21.

- و خشنودى خدا: لیل، 20.
- و قیام براى خدا: مائده 8.

- و مخلصین: مؤمن، 65؛ ص، 83،46؛ صافات، 74، 128، 160، 169؛ حجر، 40، 42؛ بینّه، 5.

# اخلاق جنسى: بقره، 222، 223.

- آداب خواستگارى: بقره، 235.

- اخلاق خانواده: نسأ 34؛ نور، 61.

- برخورد با همسران: نسأ، 19.

- برخورد نیک هنگام طلاق: احزاب 49.

- تربیت خانواده: تحریم، 7.

- حقوق زن: نسأ، 4.

- رابطه زن و شوهر: نسأ، 128.

- مهرورزى: روم، 21.

# اخلاق در جنگ: بقره 194.

# اخلاق رهبرى:

- آمرزش خواستن براى گناهکاران: نور، 12.

- روى بر گرداندن از کافران: سجده، 30.

- سابقه انقلابى: سجده، 29.

- صبر: سجده، 24.

- یقین: سجده 24.

ارزشها و ملاکهاى ارزشى.

اخوت: آل عمران، 104؛ توبه، 10؛ حجرات، 10؛ حجر، 47؛ اسرأ، 84.

# ادب:

- ادب و انضباط: حجرات، 1، 2، 3، 4.

- ادب و تسلیم: انبیأ، 27.

ادب تبلیغ: هود، 52؛ غاشیه، 22.

- آخرت گرایى: مریم، 97.

- آسان‏گیرى: قمر، 17، 22، 32، 40.

- آشکارا بیم دادن: شعرأ، 115.

- آگاهاندن تدریجى: انعام، 74، 79؛ فرقان، 32.

- آگاهى دادن: قصص، 43.

- آوردن از تاریکى به روشنایى: طلاق، 11.

- آینده نگرى: نوح، 28.

- ابلاغ رسالت: جن، 28، 23؛ احزاب، 39.

- اتمام حجّت :یس، 70.

- احترام به شخصیت دیگران: سبأ،
24؛ یوسف، 39.

- اخلاص: انعام، 90؛ سبأ، 45.

- ارسال مثل در تبلیغ: رعد، 17؛ کهف، 32، 33، 45؛ عنکبوت، 41، 43؛ حج، 73؛ روم، 28، 59؛ زمر، 27، 29؛ یس، 13.

- ارسال مثل و اثر آن: ابراهیم، 25، 26، 27.

- ارشاد، نه اجبار: انعام، 105، 107؛ زمر، 41 ؛ شورى، 6، 48؛ ق، 45؛ طه، 47.

- استضعاف گرایى: کهف، 28؛ شعرأ، 114؛ قصص، 5، ضحى 10.

- استغفار و تسبیح: مؤمن 55.

- استفاده از فرصتها: یوسف، 39، 40؛ انشراح، 6، 7.

- استقامت: شورى، 15؛ نوح، 4 - 9؛ فاطر، 25.

- استکبار گریزى: کهف، 28.

- استمرار در تبلیغ: قصص، 51؛ انشراح، 7؛ حدید، 27؛ نوح، 5؛ نازعات، 17.

- اشتیاق به هدایت مردم: یوسف، 102؛ طه،2.

دلسوزى.

- اقدام و قیام: مدثر، 2.

- الگو دهى: مریم، 41، 51، 56؛ ممتحنه، 4.

- انگیختن وجدآنها: انبیأ، 58، 63، 64؛ یوسف، 84، 89؛ نمل، 59 - 64؛ قلم، 35- 46؛ ملک، 16 - 30؛ صافات، 6، 8، 11، 96، 125، 149؛ سبأ، 24؛ طور، 30- 43؛ واقع، 58 - 72.

سؤال آفرینى.

اولویت‏شناسى: عنکبوت، 37.

- ایمان به گفته خویش: سبأ، 24.

- ایمان به هدف: صافات، 99؛ شورى، 15؛ ممتحنه، 4.

- برخورد شایسته: دخان، 21.

- برخورد منطقى: صافات، 156، 157؛ شورى، 15.

- بزرگوارى و کرامت: دخان، 17.

- بصیرت بخشى: جائیه، 20.

- بلاغ و روشنگویى: یس، 17.
روشنگویى، تبلیغ روشن گر.

- بهره برى از مثل در تبلیغ: محمّد، 3؛ حدید، 20؛ حشر، 21، تحریم، 10، 11؛ غاشیه، 21.

ارسال مثل در تبلیغ.

بى اعتنایى به ستیزه جویان: طور،45؛ قلم، 45، معارج 42.

- بى تکلفى: ص، 86.

- بى توجهى به دنیا: کهف، 28.

- بیدارى و آگاهى: روم، 60.

- بیزارى از کارهاى ناپسند: شعرأ، 216.

اخلاق رهبرى، روى گرداندن از کافران.

- بیم دهندگى: نمل، 92؛ احقاف،12؛ شعرأ، 194؛ قصص، 46؛ سبأ، 45؛ یس، 70؛ مدثر، 2.

- بیم آشکار: احقاف، 9؛ نوح، 1، 2.

- بیم گونه گون: طه، 113.

- بینش و آگاهى: یوسف، 108.

- به نرمى سخن گفتن، طه .44

پناه بردن به خدا: اعراف، 201؛ مؤمن، 56؛ فصلت، 36 ؛ فلق، 1؛ ناس، 1.

- تبلیغ روشنگر: نحل، 35.

بلاغ و روشنگویى.

- تبلیغ تدریجى: اسرأ، 106؛ شعرأ، 14.

 

استمرار در تبلیغ.

تبلیغ منطقى و استدلالى: مؤمن، 23؛ سبأ، 25؛ ذاریات، 38؛دخان، 19؛ هود، 96؛ مؤمنون، 45.

- تربیت تدریجى: اسرأ، 106؛ مریم، 42، 43، 44، 45.

- ترس از خدا، نه ترس از مردم: احزاب، 36، 39.

راه خدا، نه راه مردم.

- ترس و اندوه به دل راه ندادن: عنکبوت، 13.

- تذکر: اعراف، 2، 3؛ انبیأ، 48؛ ذاریات، 55.

- تذکر به ایّام الله: ابراهیم، 5.

- تزکیه: آل عمران، 164؛ جمعه، 2؛ نازعات، 18.

- تسبیح و یاد پروردگار: طور، 48.

- تسلیم در برابر حق: اسرأ، 107.
- تصدیق درستیها: احقاف، 12.

- تعلیم کتاب و حکمت: جمعه، 2.

- تفهیم و تفهم: طه، 28.

- تقوا: احزاب، 1.

- تکرار حرف اصلى: نمل، 59 - 64.

- تلاش در تبلیغ دین: انشراح، 7؛ طه، 42.

- تلاوت و دعوت: جمعه، 2 ؛ طلاق، 11.

- تواضع: شعرأ، 215.

- توجه به خدا: انشراح، 8.

- توجه به هدایت: عبس، 3، 4.

- توجه دادن به نتایج ایمان: نوح، 12.

- توکل: فرقان، 58؛ شعرأ، 217؛ احزاب، 3، ممتحنه، 4.

- تهجد و عبادت: انسان، 26.

- پاسخ برتر: فرقان، 32.

- پاکیزگى: مدثر، 4.

- پشتکار: عنکبوت، 14.

- پند دهى: قصص، 36، 51؛ یس، 69؛ صافات، 13 ؛ ص، 87؛ دخان، 13؛ ق، 45.

 

موعظه.

- پیروى از حق: جاثیه، 18.

- پیروى از وحى: احزاب،2؛ احقاف، 9.

- پیروى نکردن از گناهکاران: انسان، 24.

- پیمان با خدا، براى انجام وظیفه: احزاب، 7.

- جبار نبودن: مریم، 14.

- جبهه‏گیرى و ناسازگارى با کفر و نفاق: احزاب، 1.

- جدا ساختن حق از باطل: انبیأ، 48.

- خشیت آفرینى: نازعات، 19.

- خوش برخوردى: مریم، 47 ؛ عبس، 1، 2.

- خوش پیشینگى: شعرأ، 14.

سابقه ، ملاک ارزش.

- خوشنام: انشراح، 4.

- درستکارى: دخان، 18.

- دعأ: نوح، 28.

- دعوت گرى: شورى، 15.

- دعوت آشکار و نهان: نوح، 8، 9.

- دعوت به توبه: نوح، 10.

- به تفکر در خلقت و جلوه‏هاى آن: نوح، 15، 20.

- به تقوا: زخرف، 63.
- به تقوا و پیروى: نوح،3.

- به حق: احزاب، 46؛ فصلت، 32.

- به بندگى: زخرف، 64؛ احقاف، 21؛ نوح، 3.

- دلتنگ نشدن: نحل، 127؛ نمل، 70؛ لقمان، 23؛ یس، 76.

- دورى از آلودگیها: مدثر، 5.

- دورى از سستى:طه، 42.

- دلسوزى: شعرأ، 3؛ فاطر، 8.

- ذکر و یاد خدا: مدثر، 3.

یادآورى.

- راه خدا، نه راه مردم: شورى، 25؛ جاثیه، 18.

- رحمت آفرینى: قصص، 43؛ احقاف، 12؛ اسرأ، 82؛ انبیأ، 107.

- رشد دهى: جن، 2.

- روان گویى: مریم، 27؛ دخان، 58.

روشن گویى.

- روح بندگى در تبلیغ: نمل، 45؛ نحل 36.

- روشنگرى: احزاب، 46؛ زخرف، 63.

- روشنگویى: نسأ، 63؛ نحل، 82؛ نور، 34، 54؛ شعرأ، 195؛ قصص، 2؛ عنکبوت، 18 ؛ یس، 69؛ زمر، 28؛ نحل، 89.

- روى برگرداندن از سر کشان: ذاریات، 54.

- روى بر گرداندن کوتاه مدت از سر کشان: صافات، 174، 178.

ثبات قدم.

- روى بر نگرداندن از بینوایان: عبس، 1 - 4.

- رهایى بخشى: دخان، 18.

- سؤال آفرینى: یوسف، 39؛ قصص 71.

انگیختن و جدآنها.

- سابقه روشن: قصص، 33.

خوش پیشینگى.

- سخت‏گیرى بر کفار و منافقان:

تحریم، 9.

- سخن آشکار: تغابن، 12.

روشنگویى.

- سخن گویى بر مدار حق، نه خواست خود: نجم، 3، 4.

- سخنورى: شعرأ، 13، 198؛ قصص، 34.

- سنت شکنى: احزاب، 37.
مبارزه با خرافات.

- شتاب نورزیدن: احقاف، 35.

- شرح صدر: طه، 25؛ شعرأ، 13؛ انشراح، 1.

- شروع از خود و خویشان: شعرا،

214؛ احزاب، 159؛ صافات، 85؛

اسرأ، 82.

- شکر بر انجام وظیفه: نمل، 93.

- شهامت و رک گویى: شعرأ، 168.

- صبر: روم، 60؛ احقاف، 35؛ ق، 39؛ انسان 24؛ مزمل، 10؛ مدثر، 7؛ نحل، 127؛ ص، 17؛ مؤمن،

55؛ قلم، 48؛ مدثر، 8.

- صبر بر دشواریها: انشراح، 5، 6.

- صبر جمیل: معارج، 5.

- صبر در راه هدف: طور، 48.

ایمان به هدف.

- صداقت: زمر، 33.

- صلاحیت تقوایى: مریم، 13.

- عدالت گرایى: شورى، 15.

- قاطعیت: ممتحنه، 4.

شهامت و رک گویى. سخت‏گیرى بر کفار.

- کمک‏گیرى در تبلیغ: قصص، 34، 35.

تعاون در تبلیغ‏

- کوشش در فراگیرى دستورات الهى:

مریم، 12.

- گفت و گو با مخالفان، بر پایه منطق:

نمل 59 - 64.

تبلیغ منطقى و استدلالى.

- گفتار منطقى و حکمت‏آمیز: زخرف، 63.

گونه گونى در گفتار: اسرأ، 41، 89؛

کهف، 54؛ فرقان، 50.

- مأمور به وظیفه، نه نتیجه: آل عمران،

20؛ نحل، 70، 92؛ فاطر، 23؛ زمر، 41.

- مبارزه با جلوه‏هاى فساد: عنکبوت، 37.

- مبارزه با زمینه‏هاى فساد: احزاب، 59.

- مبارزه با علتهاى فساد: طه، 43؛ نازعات، 17.

- مبارزه با فساد آفرین: احزاب، 61.

- مردمى بودن: کهف، 28؛ ضحى، 6 - 10؛ بلد، 2.
- مزد نخواستن: یوسف، 104؛

مؤمنون، 72؛ فرقان، 75؛ شعرأ، 109، 126، 127، 144، 162، 166، 179؛ شورى، 23؛ قلم، 46؛ هود، 29، 51.

- مژده به نیکوکاران: احقاف، 12.

- معرفى خود و برنامه‏هاى خود: شعرأ، 107، 125، 143، 162، 178.

- مقایسه بین زیباییها و زشتیها: فاطر، 19، 20، 21، 22.

- منت نگذاردن: مدثر، 6.

- موعظه: سبأ، 46؛ نور، 35، 39، 40.

- مهربانى در تبلیغ: نازعات، 18.

- نفرین بر ستمکاران: نوح، 26، 28.

- نقل تاریخ: قصص، 3؛ نور، 34.

- نقل داستان و حدیث: نازعات، 15.

- نورانیّت و آگاهى: انبیأ، 48.

- نیکى به پدر و مادر: مریم، 13.

- وقار و تحمل: احقاف، 35.

- هجر جمیل: مزمل، 10، 11.

- هدایت گرى: قصص، 43؛ مؤمن، 54؛ نازعات، 19.

هماهنگى در تبلیغات: شعرأ، 100- 191.

- همکار صالح: طه، 29، 32.

- همکارى در تبلیغ: یس، 14.

- یاد خدا، در همه حال: انسان، 25.

- یاد مبلغان الهى: ص، 41، 45، 48.

- یاد آورى مرگ و رستاخیز: نوح، / 4.

# ادعاهاى پوچ: انفال، 31.

# اذیت و آزار: صف، 5.

آزار دیگران.

# ارتجاع: آل عمران، 144.

- ارتجاع و انحطاط: آل عمران، 149.

# ارزش:

- ارزش انسان: نحل 5 - 15.

- ارزش به چگونگى، نه به مقدار: توبه 79.

- ارزش گرایى: یونس، 35؛ قصص، 80.

- ارزشهاى بدلى: مؤمنون، 55، 56؛ شعرأ، 89؛ سبأ، 35، 37؛ زخرف، 31، 53؛ توبه، 85.

- ارزشهاى برتر: توبه، 19، 20.
ملاکهاى ارزشى.

- ارزشهاى حقیقى: فرقان، 10، سبأ، 37.

- ارزشها و عنوانها: احزاب، 31.

- ارزشهاى واقعى: مؤمنون، 56، 61.

# استاد و راهنما در اخلاق: کهف، 66.

# استراق سمع: حجر، 18.

غیبت، تجسس، جاسوسى.

# استغفار: انفال، 33؛ نمل، 46؛ قصص، 16؛ محمّد،

19؛ ممتحنه، 4؛ مزمل، 20.

- و آثار آن: نوح، 10، 11، 12؛ هود، 52.

- و انابه: ص، 24، 34.

- و احساس بى نیازى: علق، 3، 61، 90؛ مؤمن، 7؛ نصر.

- سحر خیزى: ذاریات، 18.

تهجد و شب زنده دارى.

# استغنأ: ضحى، 8.

- و غرور مالى: لیل 8، 11.

# استقامت: بقره، 250؛ آل عمران، 195؛ نسأ، 104؛ یونس، 89 ؛ هود، 112؛ احقاف، 13، صف، 4.

- آثار آن: فصلت، 30؛ جن، 16.

- در راه عقده: طه، 72.

- در راه هدف: انعام، 34.

# استکبار: بقره، 11، 13، 80، 87، 205، 206، 258؛ نسأ، 172؛

اعراف، 36، 48، 76، 77، 133 88، 141؛ انعام، 93؛ نحل، 4، 22، 23، 49؛ انبیأ، 19؛ مؤمنون، 67؛ قصص، 37، 38؛ سجده، 15؛ سبأ، 31، احقاف، 10، 20؛ منافقون، 5؛ نوح، 7؛ نازعات، 24.

- استکبار از عبادات: مؤمن، 60.

- برترى‏طلبى: مؤمنون، 46، 47.

- پاى فشارى در برابر کلام حق: جاثیه، 8.

- سر کشى: ابراهیم، 15، 21، 51،

52، 53، 54؛ فرقان، 21.

- شکنجه: اعراف، 141.

- دروغ پنداشتن حق: زمر، 59، 60.

- کشتار: اعراف، 141.

- استکبار و کیفر آن: اعراف، 40 ؛

عنکبوت، 39؛ لقمان، 7؛ مؤمن،

47، 48؛ مدثر، 23.
# استهزأ: بقره، 14، 67؛ انعام، 5،

10، 68؛ توبه، 64، 65؛ هود،

8؛ رعد، 32؛ حجر، 11، 95؛ نحل،

34؛ فرقان، 41؛ شعرأ، 6؛ صافات،

12، 14، مؤمن، 83، زخرف، 7.

- پیامبران و مؤمنان: بقره، 212؛ یس، 30؛ هود، 38؛ انبیأ، 35،

41؛ زخرف، 47؛ حجرات، 11؛ مطففین، 29، 30، 31، 32.

- حق: کهف، 56، 106؛ لقمان، 6؛

احقاف، 26 ؛ مدثر، 22.

- عامل آن: روم، 10.

- کیفر آن: زخرف، 48، 55؛ جاثیه، 9، 33، 35.

# اسراف:

- بر نفس: زمر، 53.

- در مال: نسأ، 6؛ انعام،

141؛ اعراف، 32؛ فرقان، 67.

- در انفاق: اسرأ، 29.

- در شهوت رانى: اعراف، 81.

- در کار: آل عمران، 147.

- در قتل: اسرأ، 23.

- اسرافکاران: یونس، 12، 83؛ انبیأ،

9؛ شعرأ 151؛ مؤمن، 28، 34،

43، یس، 19؛ زخرف، 5، دخان‏

31؛ ذاریات، 34.

- نمونه‏هاى آن: مائده، 32.

# اصرار بر گناه: واقعه، 46.

# اصلاح: اعراف، 142؛ شورى، 40.

- بین انسان و خدا: اعراف، 35.

- بین افراد: بقره، 182، نسأ، 35، 114، 128، 129؛ انفال، 1؛

حجرات، 9، 10.

- و خیر خواهى: هود، 88.

- و اصلاح گران: اعراف، 170؛ هود، 117.

# اطاعت:

- اطاعت نکردن از گناهکاران: قلم، 8- 13.

- و تسلیم: محمد، 21؛ شورى، 47، 48.

- و تسلیم رهبرى: محمد، 32، 33؛ فتح 17، 18.

# اطعام:

اطعام بینوایان: حج، 28، 36.

- اطعام زمین گیران و گرسنگان: انسان، 8؛ فجر، 18، بلد، 14، 16.

- اطعام نکردن مسکینان: مدثر،
44؛ ماعون، 3.

# اظهار خوبیها: نسأ، 148.

# اعانت بر مظلوم: قصص، 15.

دفاع از مظلوم.

# اعتدال: بقره، 143.

- اقتصاد: فرقان، 67؛ فاطر، 32.

- تعادل روحى: حدید، 23.

- در انفاق: اسرأ، 29.

- میانه روى: مائده، 66؛ اسرأ، 110.

# اعتراف بر خطا: یوسف، 91، 96.

- اعتراف به گناه: توبه، 102.

# اعتصام: نسأ، 175؛ حج، 78.

- اعتصام به خدا: نسأ، 146.

- اعتصام، پشتوانه اخلاق: آل عمران،

101، 102، 103.

# اعتماد به نفس: آل عمران، 139.

# اعراض از بدان: حجر، 94.

- از حق: لیل، 16؛ علق، 13؛ سبأ، 16.

- از دنیا پرستان: نجم، 29.

- از نااهلان: زخرف، 83، 89.

- از یاد خدا: زخرف، 36.

# افترأ: آل عمران، 94؛ انعام، 24، 93، 138؛ اعراف، 28، 37، 89، 152؛

یونس، 37، 38، 59، 60، 69؛

هود، 13، 18، 35، 50؛ نحل، 56، 87، 105، 116؛ اسرأ، 73؛ طه 61؛ انبیأ، 5 سجده، 3؛ شورى، 24.

- بر خدا: یونس، 17.

- پیامد آن: قصص، 75؛ عنکبوت،

13.

- تهمت: احقاف، 7، 8، 11.

- دروغ: کهف، 15؛ صف، 7.

- ظلم: عنکبوت، 68.

- کیفر آن: یونس، 30.

# افراط: کهف، 28.

# افزون خواهى در علم: طه، 114.

# افسونگرى: فلق، 4.

# اقتصاد: لقمان، 32.

اعتدال.

# اکل به باطل: نسأ، 29، 161؛ توبه، 34؛ مائده 42.

# الگو

- براى پرهیزگاران: فرقان 74.

- براى جهاد گران درراه خدا: حج، 78.

- الگوهاى ارزشى: تحریم، 11؛
احزاب، 21؛ زخرف، 59؛ ممتحنه، 4، 6.

- الگوهاى تربیتى: بقره، 130.

- الگوهاى ضد ارزشى: تحریم، 10.

# الفت: آل عمران، 103؛ انفال 63.

- زمینه آن: توبه، 60.

# امانتدارى: یوسف، 54؛ احزاب،

72؛ نسأ، 58؛ بقره، 238؛

آل عمران، 75؛ مؤمنون، 8؛ نمل،

39؛ قصص، 26؛ معارج، 32.

- امانتدارى در نوشتار: بقره، 282.

# امتحان: توبه، 55، 126؛ یونس، 14؛

طه، 40، 85، 95؛ فرقان، 20 ؛ نمل، 40، 47؛ ص، 24، 34.

آزمایش، ابتلأ.

# امتنان: محمد، 40.

بزرگوارى.

# امر به معروف: طه، 132.

- امر به معروف ونهى از منکر:

آل عمران، 104، 110، 114؛ اعراف، 157، 162، 165، 199؛ توبه، 71، 112؛ حج، 41؛ لقمان، 17.

- امر به منکر: توبه، 67.

# امساک و بخل: فرقان، 67؛ اسرأ، 100.

# امهال: قلم، 44، 45.

# امیدوارى: بقره، 218؛ نسأ، 104؛ شعرأ، 81، 51.

# امین: تکویر، 21.

امانتدارى.

# انابه: مؤمن، 13؛ لقمان، 15؛ زمر، 17، 54؛ شورى، 10 ؛ ق،8.

# انتقام: شورى، 39، 41.

# انحصارطلبى: نسأ، 53.

# اندیشه طبقاتى: شعرأ، 111.

# انذار: اعراف، 63؛ توبه 122؛ هود 12، 25؛ رعد، 7؛ ابراهیم، 44، 52؛ حجر، 89؛ نحل، 2؛ اسرأ، 60 ؛ مریم، 39؛ انبیأ، 45؛ فرقان، 1، 51؛ عنکبوت، 50؛ سجده، 3؛ فاطر، 18؛ یس، 6؛ صافات، 73؛ زمر، 71؛ مؤمن، 15، 18؛ فصلت، 13؛ زخرف، 23؛ شورى، 7؛

احقاف، 21؛ نبأ، 40 ؛لیل، 14.

بیم دهنگى.

- انذار آشکار: حج، 49.
- انذار و بشارت: یونس، 2 ؛ هود، 2 ؛

اسرأ، 105 ؛ کهف، 2، 4، 56 ؛

مریم، 97 ؛ فرقان، 56 ؛ فاطر، 24 ؛

فصلت، 4 ؛ احقاف، .12

- انذار پذیرى و انگیزه آن: یس، .11

- انذار دهندگان: شعرأ، 194، 208، 214 ؛ نمل، 92 ؛ سبأ، 34؛ فاطر، 23، 24، 42؛ ص، 4، 65، 70؛ دخان، 2؛ ق، 2؛ ذاریات، 50، 51؛ احقاف، 29؛ ملک، 8، 9، 26؛ نوح، 102؛ نازعات، 45؛ مدثر، 36.

# اتصاف: هود، 85؛ شعرا، 181.

- انصاف در معامله: اعراف 85؛ اسرأ،25.

- انصاف نداشتن در معامله: مطففین، 1، 2، 3.

# انفاق: بقره، 3، 177، 195؛

آل عمران، 17، 92؛ نسأ، 40 ؛ انفال، 3؛ توبه، 34، 121؛ رعد، 22؛ ابراهیم، 31؛ نحل، 75؛ حج، 35؛ فرقان، 67؛ قصص، 54؛ سجده، 61، یس، 47، شورى، 38؛ محمّد، 38؛ ذاریات، 19؛

حدید، 7؛ منافقون، 10؛ تغابن، 16.

- آگاهى خداوند از انفاق بندگان: بقره، 270.

- از چه چیز: بقره 219.

- از روى اعتماد و یقین: بقره، 265.

- از روى کراهت: توبه، 54.

- از روى میل: توبه، 79.

- با اخلاص: بقره، 265.

- بازدارنده‏هاى آن: بقره، 268.

- به مسائل:ضحى، 10.

- بى ارزش: آل عمران، 117.

- بى ریا: بقره، 264.

- بى منت: بقره، 262، 263.

- بیهوده: توبه، 52، 54.

- پاداش آن: بقره، 254، 261، 262، 272، 276؛ انفال، 60؛ سبأ، 39؛

فاطر، 29؛ حدید، 7، 10.

- پاک کنندگى آن: لیل، 18.

- پیوسته: بقره، 274.

- در راه باطل: انفال، 36.

- در راه خدا: بقره، 261.

- در همه حال: آل عمران، 134.

- در نهان: بقره، 271.

- دو چهره: توبه، 98.

- ریایى: نسأ، 38.
- سبب نزدیک شدن، خدا: توبه، 99.

- و نفقه: طلاق، 7.

- نه امساک: نور 22.

- موارد آن: بقره،215، 273.

- و میانه روى: اسرأ، 26، 29.

# ایثار: حشر، 9؛ انسان، 8.

- ایثار جانى: بقره، 207.

# ایمان به هدف و آثار آن: جن،/ 13.

ب‏
# بازمانده‏هاى نیک: یس، 12؛ کهف، 46؛ مریم، 72.

نیکو کارى، برّ، نفع رسانى.

# بخل: آل عمران، 180؛ توبه 67، 76؛

اسرأ، 100؛ تغابن، 16؛ تکویر، 24؛ حاقّه، 34؛قلم، 24؛ محمد، 37، 38؛ حدید، 24؛ نجم، 34؛ نسأ، 37، 128؛ اسرأ، 29؛

نحل، 71؛ حشر، 9.

- پیامد آن: لیل، 10، 8.

امساک.

# بدخواهى: توبه، 50، 98.

# بد گویى: مؤمن، 67.

- بد گویى روا و ناروا: نسأ، 148.

# بدعت: حدید، 27.

# برّ و پاداش آن: انسان، 5، 6،7؛

آل عمران، 92؛ مطففین، 18، 28؛

انفطار، 13؛ عبس، 16؛ ممتحنه، .8

- نمونه‏هاى آن: بقره، 177.

نیکو کارى‏

# برخورد نیک: اسرأ، 28؛ طه 47.

# بزرگمنشى: یوسف، 92.

کرامت.

# بطالت و خسران: جاثیه، 27؛ اعراف، 173؛ مؤمن، 78.

# بغى: اعراف، 33؛ قصص، 76.

- بغى و حسد: جاثیه، 17؛ شورى، 14.

حسد.

کیفرآن: انعام، 146.

# بهانه جویى: بقره، 55، 61، 68، 72،

108؛ انعام، 8، 9، 37، 124،

156، 157؛ صافات، 168، 169،

170؛ قصص، 47، 48، 49؛ نسأ،

153، 156؛ فرقان، 7، 8، 21؛

مدّثّر، 52؛ توبه، 49، 90، 93، 94، 95.

# بهتان: ممتحنه، 12.
افترأ

# بى اعتنایى به مخالفان: یونس، 41.

هجر جمیل(ادب تبلیغ). اخلاق رهبرى.

# بى تفاوتى عالمان: مائده، 63،

79؛ اعراف، 164؛ انفال، 25.

پ‏
# پستى: قلم، 10.

# پر خورى: قلم، 13.

شکم بارگى.

# پشتیبانى از بزهکار و کافر: 17، 76.

# پناهندگى: توبه، 6.

# پند پذیرى: جاثیه، 23، عبس، 4؛ انعام، 126؛ شعرأ، 138؛ اعلى، 10.

# پندگیرى: قمر، 15، 17، 22، 32، 40، حاقّه، 14، 42، 44؛ ص، 29؛ نحل، 90.

- پندگیرى و یاد آورى: واقعه، 62، 73.

# پیمان شکنى: زخرف، 50؛ توبه، 8، 10، 12، 13؛ رعد، 20، 25؛ لقمان، 32؛ توبه، 75، 76، 77.

وفاى به عهد.

ت‏
# تأثیر گذارى: طه، 113.

# تبّرى: مائده 57.

دافعه‏

# تبذیر: اسرأ، 26، 27.

# تبسم: نمل، 19.

خنده.

# تبشیر: فتح، 9.

بشارت.

# تبلیغ به: مؤمنون، 33، 38.

# تجاوز: توبه، 10 ؛ بقره، 190؛ مائده 87، 94، 107؛ اعراف، 55؛ ق، 25.

# تجسس ناروا: حجرات، 12.

استراق سمع.

# تحریف گرایى: فتح، 12؛ نسأ، 46؛

آل عمران، 78.

- تحریف حقایق: بقره، 75، مائده، 13، 42.

# تحول روحى: انفاق، 53، شعرأ، 50.

- تحول روحى و اجتماعى، به دست
انسان: رعد، 11.

# تحقیر دیگران: شعرأ، 111، هود، 27.

# تذکر: هود، 113، 120؛ انبیأ، 84؛ ذاریات، 55.

- پند دهى: عبس، 11؛ تکویر، 27؛

اعلى، 9؛ شعرأ، 209؛ عنکبوت، 51؛ غاشیه، 51، 21.

- پندگیرى: اسرأ 41؛ ابراهیم، 52؛

فرقان، 50، 62، 73؛ نور، 1؛ زمر،

9؛ مؤمن، 58؛ نمل، 62؛ سجده، 4؛

ق، 8، 36، 37؛ مدثر، 54، 55،

56؛ انسان، 29؛ مزمل، 19.

- تقوا: اعراف، 171.

- روى بر گرداندن از آن: 49.

- یاد خدا: نور 36، 38.

ذکر، پندگیرى، پند دهى.

# تربییت: بقره، 233.

- پذیرندگى: اعراف، 58.

- خود سازى: شمس، 9؛ اعلى، 14.

# تزکیه: بقره، 129، 151؛ نازعات، 18؛ فاطر 18.

- تزکیه و آموزش: جمعه، 2.

- تزکیه و بخشش: لیل، 18.

انفاق و پاک کنندگى آن.

- پاداش آن: طه، 76.

- تزکیه، توفیق الهى: نور، 21.

# تسلیم: نحل، 49، 50؛ حج، 34؛

آل عمران، 20؛ نسأ، 115؛ انعام، 71؛ زمر، 54؛ نمل، 44؛ فصلت، 32؛ مؤمن، 66؛ روم، 43؛ زخرف، 69، احقاف، 15.

در برابر خداوند: تحریم، 12؛ عنکبوت، 46 ؛ نحل، 120.

- تسلیم رهبرى: نسأ، 59، 65؛

احزاب، 36؛ ممتحنه 12؛ حشر، 7.

- تسلیم و سپاسگذارى: نحل، 81.

شکر

# تشویق به انجام کارهاى نیک: ماعون، 3؛ فجر، 18.

# تصدیق حق: لیل، 6.

# تعصب: بقره، 145.

- تحقیر گرایانه: بقره 113.

- جاهلى: فتح، 26.
- جاهلى: فتح، 24.

- نژاد پرستانه: شعرأ، 198، 199.

- قومى و مذهبى: بقره، 111.

# تعاون: انفال، 72 - 74.

- بر گناه: نمل، 49؛ مائده، 2.

- بر نیکى: مائده، 9.

# تعهد و تخصص: یوسف، 55؛ نمل، 39؛ قصص، 26.

- تعهد، ملاک ارزش: شعرأ، 227.

ارزشها، ملاکهاى ارزشى.

تعظیم شعائر: حج، 30، 32.

تقوا و تعظیم شعائر.

# تفاخر: کهف، 34؛ تکاثر،1.

# تفرقه: آل عمران، 105؛ توبه، 107.

- افکننده آن: بقره، 102.

- عامل آن: بقره، 213؛ روم، 32؛

ص، 2؛ انعام، 153، 159؛ طه، 94؛

آل عمران، 103، 152.

# تفریح سالم: یوسف، 12.

# تفکر:

- افسوس از بى تفکرى: ملک، 10.

- تفکر در آفریده‏ها: واقعه، 73؛ روم 22.

- در آفرینش آسمانى و زمین: روم، 8.

- در آفرینش اعضاى آدمى و اعتدال بدنها: انفطار، 6، 7، 8؛ اعلى، 2.

- در آفرینش انسان: نازعات، 27؛ عبس، 18، 19؛ طارق، 5، 6، 7، روم، 20؛ یس، 77؛ فاطر، 28.

- در آفرینش باغهاى انگور، زیتون، کشتزارها و نخلها: رعد، 4؛ نحل، 11.

- در آفرینش جفتها: ذاریات، 49؛ روم، 21؛ 3.

- در آفرینش چار پایان و جنبدگان: یس، 71؛ فاطر، 28.

در آفرینش چراگاهها: اعلى، 4.

- در آفرینش دو چشم و دو لب و زبان:

بلد، 8، 9.

- در آفرینش زندگى و مرگ: ملک، 2.

- در آفرینش هفت آسمان طبقه طبقه:

نوح، 15؛ طلاق، 12.

- در آیات خدا: جاثیه، 6؛ حدید، 17؛ روم، 28؛ فصلت، 53؛ یونس،24.

- در اختلاف رنگها و زبانها: روم، 22.

- در ارزانى داشتن روز: قصص، 71.

- در ارزانى داشتن شب: قصص، 72.
- در باران: نحل، 65؛ روم، 24؛ فاطر، 27؛ زمر، 21.

- در بر پا ایستادن زمین و آسمان: روم، 25.

- در برترى ثمره بعضى از درختان بر بعضى: رعد، 4.

- در بناى آسمان آراسته، بى شکاف و

بى ستون: ق 6؛ غاشیه، 18؛ نازعات،

27، 28؛ ملک، 3، 5؛ رعد، 2.

در به دست آوردن رزق نیکو از میوه‏ها، نخلها و تاکها: نحل 67.

- د ربه طلب روزى بر خاستن انسان در روز: روم، 23.

- در بیرون شدن انسان از زمین، پس از فراخوانى: روم، 25.

- در پدید آوردن راهها از کوهها: فاطر، 27.

- در پوشاندن شب در روز: رعد، 3.

- در تنگى و فراخى روزى: روم، 37.

- در خشک و زرد و خرد شدن گیاهان:

زمر، 21؛ اعلى، 5.

- در خوابیدن در شب: روم، 23.

- در دیدن خدا: علق، 14.

- در روان شدن کشتى در دریا: لقمان، 31.

- در رویاندن گیاهان و میوه‏هاى گونه‏

گون: زمر، 21؛ یس، 33؛ فاطر 27.

- در زمین گسترده، داراى کوههاى بلند

و گیاهان: ق، 7؛ غاشیه، 20؛ نباً، 6.

- در زنبور عسل: نحل، 69.

- در زنده کردن زمین، پس از مرگ آن:

حدید، 17؛ روم، 50؛ یس، 33؛

نحل، 65.

- د رفرمانبردارى شب و روز، خورشید

و ماه و ستارگان از خدا: لقمان، 29؛ رعد 2؛ نحل، 12 ؛ جاثیه 13.

- در قرآن: محمد، 24؛ ص، 29.

- در کاستن از روز و افزودن بر شب: لقمان، 29.

- در کاستن از شب و افزودن بر روز: لقمان، 29.

- در کوههاى بر کشیده: غاشیه، 19، رعد، 3.

- در گرفتن جانها: زمر، 42.

- در مثالهاى قرآن: حشر، 21.

- در مسخّر انسان بودن شب و

روز، خورشید و ماه و ستارگان: نحل، 12.
- در نشانه‏هاى عبرت در آسمان و زمین:

جاثیه، 3؛ ذاریات، 20.

- در نعمتها: سوره، رحمان.

- در نگهدارى جانهایى که حکم مرگ بر آنها رانده شده: زمر، 42.

- در وجود خود: ذاریات، 21.

در هلاکت مردمان: سجده، 26.

# تقدس و توجیه گرى: نسأ، 77.

# تقلید کور کورانه: بقره، 170؛ صافات،

96، 70؛ زخرف، 22؛ لقمان، 20؛

شعرأ، 74؛ اعراف، 28؛ احزاب،

67؛ مائده، 104؛ انبیأ، 53.

# تقیه: آل عمران، 28.

# تقوا

- آثار اخروى آن: طلاق، 5؛ زمر، 73.

- آثار دنیوى آن: زمر، 61.

- امتحان به آن: حجرات، 3.

امتحان.

- الهام آن به نفس: شمس، 8.

- بهترین جامعه‏ها: اعراف، 26.

- تقواى شایسته خدا: آل عمران، 102.

- تکذیب دعوت گران به آن: اعراف، 64.

- در احکام الهى: مائده، 96.

امانتدارى(ادب تبلیغ)

- در حقوق زنان طلاق داده شده:

طلاق، 1.

- در سخن: نسأ، 9.

- در شهادت: مائده، 108.

- در گوشى در باب آن: مجادله، 9.

نجوا.

- دعوت به آن: حجر، 69؛ هود،78؛

نسأ، 1؛ مائده، 4، 7، 8، 35؛

انفال 69؛ شعرا، 131؛ روم، .31

- راه رسیدن به آن: انعام، 152، .153

- سفارش به آن: نسأ، .131

- شگفت زدگى از دعوت به آن: اعراف، .63

- گناه زدایى آن: انفال، .29

- مراحل آن: مائده، .93

- ملاک ارزش: حجرات، 13 ؛ توبه، 108، 109 ؛ مائده، .27

ارزشها، ملاکهاى ارزشى

- ملاک سرپرستى: انفال، .34

- نورانیت: حدید، .28

- همکارى در آن: مائده، .2
- همکارى در آن: مائده، .2

# تقوا پیشگان

- آسان شدن کار آنان: طلاق، 3، .4

- آمرزیدن آنان: حدید، 28؛ انفال، .29

- اخلاص: حج، .37

- اصلاح بین مردم: انفال، .1

- امامت: فرقان، .74

- بخشش نورى که در روشنایى راه بجویند: حدید .28

- بخشندگى: لیل، 17، .18

- بزرگداشت شعائر: حج، .33

تعظیم شعائر.

- بندگى: زمر: 10، .16

- به آشتى با مردم زیستن: انفال، .1

- به صلاح در آمدن: حجرات، 10 ؛ اعراف، .35

- پاداش آنان: ذاریات، 15،

16؛ زخرف، 35؛ لیل، 5، 7، 17؛

انعام، 32؛ یوسف، 57، 109؛ قمر،

54، 55؛ حدید، 28؛ مریم، 63؛

محمّد، 15؛ رعد، 35؛ آل عمران،

198؛ مرسلات، 41، 42، 43، 44؛

نبأ، 20، 21، 31، 36؛ حجر،

45؛ فرقان، 15 ؛ نحل، 28؛ مائده، .93

- پاکدامنى: حجر، 69.

- پاکیزگى: هود، 78.

- پرستش: نوح، 3.

- پند دهى به کافران: انعام، 69.

- پندگیرى از قرآن: حاقّه، 49.

- پیروى از رسولان الهى: زخرف، 64؛

نوح، 3؛ شعرأ، 131.

- پیروى از رهبرى: تغابن، 16؛ حشر، 16.

تسلیم. اطاعت.

- پیروى از قرآن: انعام، 155.

- تباه نشدن مزد آنان: یوسف، 9.

ترس روز قیامت لقمان، 33.

- تصدیق سخن راست: زمر، 33.

- جوینده پاکى: لیل، 18.

- جوینده خشنودى خدا: لیل، 20.

- حق پذیرى: نحل، 20.

حق پذیرى. حق گرایى.

- خدا، ولى آنان: جاثیه، 19.

- درخواست آنان از خدا: فرقان، 74.

- درست گویى: احزاب، 70.

- دورى از اختلاف: انعام، 153.
- دوستى خدا با آنان: آل عمران، 76.

- رحمت براى آنان: اعراف، 156.

- رستگارى: نور، 52.

- روزى، از جایى که گمان نمى‏برند:

طلاق، 3.

- روشن بینى: انفال، 29.

- رهایى آنان از عذاب خدا: فصلت، 18؛ نمل، 53؛ مریم، 72.

- سر انجام آنان: اعراف، 128؛ هود، 49؛ قصص، 83؛ طه، 132.

- عاقبت اندیشى آنان: حشر، 18.

- عبرت‏گیرى آنان: حشر، 18.

- صاحبان اصلى مسجد حرام: انفال، 182.

- گرامى‏ترین انسان‏ها، نزد خدا:

حجرات، 13.

بزرگوارى. کرامت.

- منزلت آنان: ص، 49.

- نهادن فرق‏هاى بین آنان و کافران:

انفال، 29.

- وفاى به عهد: آل عمران، 76.

- یاد آورى نعمتها: شعرأ، 132، 133، 134.

یاد نعمتها:

# تکاثر

- جلوگیرى از آن: حشر، 7.

- غفلت آفرینى آن: تکاثر، 1.

- طبیعت زندگى این جهانى: حدید، 20.

رفاه زدگى. ثروت اندوزى.

استکبار.

# تکبر

- در راه رفتن: لقمان، 18؛ اسرأ، 37.

آداب راه رفتن‏

- روى گرداندن از مردم: لقمان، 18.

- شیطان در برابر دستور خدا: اسرأ،

61؛ حجر، 31، 32، 33؛ اعراف،

11، 12، 13.

- نهى از آن‏

# تکبر ورزان‏

- باور نداشتن به روز حساب: مؤمن، 27.

- با ناز راه رفتن: قیامت، 33.

- پناه بردن به خدا از آنان: مؤمن، 27.

- خوارى در دنیا: حج، 9.

- خود ستایى: حدید، 23.

- عدم دوستى خدا با آنان: حدید، 23.
- کیفر آنان: حج، 9؛ مؤمن،

76 ؛ زمر، 72.

- گمراه کردن مردم: حج، 9.

مهر نهادن خدا بر دل آنان: مؤمن 53.

# تکذیب‏

- آیات: اسرأ، 59؛ طه، 56؛ قمر، 42؛ جمعه، 5؛ انفال، 54؛ اعراف، 37، 64، 72، 136، 147، 177، 182؛ تغابن، 10؛ یونس، 17، 38، 39، 95؛ انعام، 49؛ نازعات، 21؛ حج، 57؛ یونس، 73؛ اشتقاق، 22.

- از روى سر کشى: شمس، 11.

- بیم دهندگان: قمر، 23، 33؛ ملک، 9.

- پیامبران، مؤمنون، 44، 48؛ نحل، 36، 113؛ حجر، 80؛ اعراف، 92، 96، 101؛ شعرأ، 105، 123، 141، 176؛ سبأ، 45؛ قمر 9؛ یونس، 41، 73؛ یس، 14، 15؛ صافات، 127؛ مؤمن، 5؛ فاطر، 4؛ ق، 12، 14.

- حق: انعام، 5، 157؛ قیامت، 32؛

طه، 48؛ حدید، 19؛ ق، 5؛ بروج 19.

حق گریزى، حق ناپذیرى.

- دین: مامون، 1.

- قیامت: تین، 7؛ اعراف، 147.

- کیفر آن: مؤمنون 44، 48، 105؛

شمس، 15؛ فرقان، 11، 19، 26، 27؛ انبیأ، 77؛ نبأ، 28؛ مائده 18، 87؛ عنکبوت، 37؛ اعراف، 37، 40، 64، 72، 147؛ ملک، 18؛

سجده، 20، 21؛ رحمان، 43؛ نمل، 83، 84، 85؛ مزمل، 11، 12، 13؛

سبأ، 5، 38؛ حاقّه، 4، 10، 40، 49؛ زمر، 25، 26، 32؛ روم، 16؛

مؤمن، 70؛ لیل، 9، 16؛ شعرا، 138، 189؛ ص، 6، 12، 13؛ تغابن، 10؛ واقعه، 51، 82، 92؛ علق، 13، 16، 17؛ مطففین، 10، 11، 12، 17؛ طور، 11؛ قلم، 44؛ مرسلات، 15، 19، 24، 29، 37، 40، 45؛ یونس، 73؛ ق، 5، 12.

- نهى از پیروى تکذیب کنندگان، قلم، 8.

# تلاوت قرآن: مزمل، 4، 20.
# تلبیس حق و باطل: آل عمران، 71؛ بقره، 42.

بقره، 42.

# تمسخر

- استهزاى استهزاگران: توبه، 79.

- صدقه دهندگان: توبه، 79.

- مؤمنان: مؤمنون، 110.

- نمازگزاران: علق، 9، 10.

- کیفر آن: توبه، 79؛ همزه، 1، 4؛

مطففین، 34، 35، 36.

# توبه‏

- پذیرش توبه نادانان: نسأ، 17.

- پذیرش توبه به صلاح درآمدگان:

انعام، 45؛ مائده، 39؛نور، 5؛

آل عمران، 86؛نسأ، 11.

- پذیرش خدا: نسأ 16، 17، 64؛ى‏

بقره، 54، 160؛ اعراف، 153؛ توبه، 104؛ طه، 123؛ مائده، 95.

- توبه پرهیزگاران: احقاف، 15.

- پیامبران: اعراف، 143.

- راستین(نصوح): تحریم، 8.

- خیر آن: توبه، 74.

- دعوت به آن: بقره، 54؛ تحریم، 4؛

نور، 31.

- رهایى از عذاب: نسأ، 146.

- سر پیچى از آن: توبه؛ 126، حجرات، 11؛ بروج، 10.

- شرایط آن: نسأ، 17، 146.

- علاقه خدا به آن: مائده، 74.

کیفر سر پیچى از آن: بروج، 10.

# توبه کنندگان‏

- آمرزش آنان: اسرأ، 25؛ حجرات، 11؛ نحل، 119؛ آل عمران، 89،

135؛ نسأ، 64؛ توبه، 5، 74؛

فرقان، 70، 71؛ انعام، 54؛ نور، 5.

- دست برداشتن از آزار بد کاره هاى‏

توبه کار: نسأ، 16.

- دست برداشتن از جنگ با مشرکان‏

توبه کار: توبه، 5، 11؛ مائده، 34.

- دوستى خدا با آنان: بقره، 222.

- ستمکارى سربازنندگان از توبه:

حجرات، 11.

- آثار آن: مجادله، 7؛ تغابن، 3، 4، 8، 11؛ رعد، 9، 10، 11، 28؛ کهف، 98.

- اشتیاق به او: انشراح، 8.

- به چیرگى او: بلد، 5.

- به حضور او: ملک، 13، 14.

- به در کمینگاه بودن او: فجر، 14.

- به دیدن او: بلد، 7؛ علق، 13.

- به مراحل خلقت: قیامت، 37، 40.

- به نعمتهاى الهى: طه، 80، 81.

# توجیه گرى: یس، 47؛ مائده 52.

# توطئه گرى: مدّثر، 18.

فتنه انگیزى‏

# توکل بر خدا

- به خاطر هدایت به راه راست: ابراهیم، 11.

- پاداش آن: نحل، 42؛ شورى، 36.

- تسلط نیابیدن شیطان بر اهل توکل:

نحل، 99.

- توکل اهل توکل: یوسف، 67؛

ابراهیم، 11؛ زمر، 38.

- توکل مؤمنان: توبه، 51؛ انفال، 2؛

مجادله، 10؛ آل عمران، 122، 160؛

تغابن، 13.

- در ادامه راه حق: ابراهیم، 10.

- در اصلاح مردم و جامعه: هود، 88.

- در انجام رسالت: رعد، 30؛ فرقان، 58.

- در برابر آزار کافران و منافقان: احزاب، 48.

- در برابر ایمان نیاوردگان: هود، 121، 122، 123.

- در برابر جنگ روانى: انفال، 49؛ آل عمران، 173.

- در برابر حیله گران: هود، 55، 56.

- در برابر دشمنان: یونس، 71، 84، 84، آل عمران، 160.

- در برابر زیان شیطان: مجادله، 10.

- در برابر کافران: ممتحنه، 4؛ اعراف، 89.

- در برابر مصیبتها: توبه، 51.

- در برابر نادانان: احزاب، 3.

- در برابر نافرمانیها: نسأ، 81.

- در پذیرش صلح: انفال، 61.

- در جنگ: مائده، 23؛ آل عمران، 122، 173.

- در حل اختلافات: شورى، 10.

- در روى گردانى مردم از پیام حق:

توبه، 129؛ تغابن، 12، 13.

- در کارها: آل عمران، 159.

- دوستى خدا با اهل توکل: آل عمران، 159.
عزت اهل توکل: انعام، 49.

- کار ساز، فقط او: اسرأ، 2؛ احزاب، 3، 48؛ مزمل، 9.

# تهجد:

- براى خود سازى: اسرأ، 79.

- برترى شب زنده داران بر دیگران: زمر، 9.

- شب زنده دارى: مزمل، 2، 3، 6، 20؛ سجده، 61.

# تهمت‏

- آگاهى خدا از آن: یوسف، 77.

- به بى گناهان: نسأ، 97.

- به پاک دامنان: نور، 23؛مریم، 27، 28.

- به پاک دستان: یوسف، 77.

- به پیامبران: یوسف، 25؛ هود، 27، 54؛ حجر، 6؛ اعراف، 9، 10؛ انعام، 25؛ انبیأ، 5؛ مؤمنان، 24، 25، 83؛ فرقان، 5، 8؛ شعرأ، 27؛ نمل، 13؛ سبأ، 43؛ صافات، 36؛ ص، 4، 7؛ دخان، 14؛ قلم، 15، 51؛

مدثر، 24؛ مطفیین، 13؛ ذاریات، 39، 52؛ قمر، 9، 25؛ نحل، 101.

- به زنان خود: نور، 6؛ نسأ، 20.

- به زنان عفیف: نور، 4.

- به مبلغان دینى: 26.

- به مؤمنان: احزاب، 58.

ث‏
# ثبات قدم: انفال، 45.

استقامت.

# ثروت اندوزى و پیامدهاى آن: مدثّر: 15، 25.

دنیا پرستى، استغنأ، تکاثر.

ج‏
# جاسوسى: مائده، 42.

استراق سمع. تجسس.

# جبن(ترس): مائده، 22.

# جحد(انکار): احقاف، 26؛ نمل، 13؛ انعام، 22؛ لقمان، 32؛ هود، 59؛ عنکبوت، 47، 49؛ مؤمن، 63؛

فصلت، 15، 28.

عناد و لجاجت، تکذیب.

# جدیت در کار: اعراف، 145، 171.

کوشایى در فراگیرى دستورهاى خداوند.

# جدال: حج، 3، 8؛ مجادله، 1؛
شورى 35؛ بقره، 197؛ مؤمن، 54، 56، 69.

- جدال با شیوه‏اى نیکو: عنکبوت، 46؛ نحل، 125.

- جدال با باطل: کهف، 56.

- جدال و دشمنى: زخرف، 58؛ حج، 67، 68.

# جذب، نه دفع: هود، 29، 30.

# جهاد با نفس: یوسف، 24.

# جهل و خرافات: نحل، 58، 59.

مبارزه با خرافات(ادب تبلیغ)

چ‏
چشمداشت به دارایى دیگران: حجر، 88.

# چشم زخم: یوسف، 67.

حسد.

ح‏
# حب پسندیده و ناپسندیده: بقره، 165.

# حرص: معارج، 19؛ اعراف، 22؛

بقره، 96.

# حرامخورى: مائده، 63.

اکل به باطل.

# حزن بر گذشته: آل عمران، 152.

# حسرت: قصص، 79.

آرزوهاى ناروا.

# حسد و حاسد: بقره، 109؛ فلق، 5؛ مائده، 17؛ یوسف، 8.

# چشم زدن: قلم، 51.

چشم زخم.

# حسد علماى یهود: نسأ 54.

# حسنه: انعام، 16.

- آثار آن: 114.

احسان.

- پاداش آن: قصص، 84.

# حسن ظن: نسأ، 94؛ نور، 12.

# حق‏

- انگیزه پذیرش آن: یس، 7.

پذیرش آن: روم، 53؛ توبه، 124؛

طه، 70؛ انفال، 24؛ انعام، 36؛ اعراف، 120، 121؛ قصص، 53؛ سبأ، 6؛ نمل، 81.

تسلیم: اطاعت.

- دورى از آن: قمر، 2؛ اعلى، 10، 11.

کیفر گریز از آن: معارج، 17.

- گرایش به آن: بیّنه، 7، 8؛ عصر، 3.

- گریز از آن: مدثر، 23، 49؛ شعرأ،
5؛ نوح، 6؛ ملک، 21؛ محمّد، 29؛

زخرف، 78؛ احقاف، 3؛ فرقان، 60؛ دخان، 14؛ صف، 5؛ یس، 46؛

تغابن، 6؛ فاطر، 42؛ صافات، 13؛

مؤمنان، 70، 71، 90.

تکذیب‏

- گفتن آن: اعراف، 1، 5، 169.

- نپذیرفتن آن: سجده،22؛ روم، 53؛ زخرف 24.

حقوق:

حقوق مردم: بقره، 8، 58.

- حقوق همسراان طلاق داده شده: بقره، 222، 228، 241.

# حلم: صافات، 101؛ فرقان، 63؛ اعراف، 199.

# حیأ: قصص، 24؛ احزاب، 53.

پاکدامنى. طهارت.

# حیات:

- پاکیزه: نحل، 97.

- نکبت بار: طه، 124.

# حیله:

- شرعى: اعراف، 163.

شیطانى: بقره، 65.

فریبکارى، مکر. کید.

خ‏
# خدعه: بقره 9؛ آل عمران، 72؛ انفال، 16.

# خدمتگزارى: مریم، 31.

# خرافات: انعام، 138؛ 139.

مبارزه با خرافات. جهل و خرافات‏

(آداب تبلیغ)

# خشوع: احزاب 35؛ انبیأ، 90؛

مؤمنون، 2؛ اسرأ، 109؛ هود، 23.

# خشیت:

- از پروردگار: فاطر، 18؛ یس، 11؛

بقره، 149؛ مؤمنون، 57؛ توبه، 13؛

مائده، 3، 44؛ ق، 33؛ عبس، 9؛

اعلى 10؛ حشر، 21؛ نازعات، 19؛

نور، 52.

- آگاهان: فاطر، 28.

- پرهیزگاران: انبیأ، 48، 49.

- نه از ظالمان: بقره، 149.

- نه از کافران: مائده، 3.

- نه از مردم: مائده، 44.

# خصومت: یس، 49، 77؛شعرأ، 96؛ ص، 64.

- اختلاف: نمل، 45.
- دفاع: نحل، 4.

# خلف وعده: ابراهیم، 22؛ طه، 58.

پیمان شکنى.

# خلق گرایى: جاثیه، 24، 32؛ نجم، 23، 24.

# خلق عظیم: قلم، 4.

ارزشها، الگوهاى ارزشى.

# خوب دیدن اعمال خود: نمل، 4؛ اعراف، 131.

# خود برتر بینى: فاطر، 8؛ شعرا، 111؛

مائده، 18؛ عنکبوت، 37؛ احقاف،

11؛ نمل، 24.

تکبر، استکبار، استغفار.

# خود پرستى: آل عمران، 153.

# خود پسندى: مؤمن، 36،

37؛ آل عمران، 188؛ محمد، 14.

فخر، عجب، غرور، تفاخر.

# خود خواهى: توبه، 58؛ نحل، 62؛ یوسف، 8.

- و پیامد آن: مؤمنون، 53؛ روم، 32.

# خود را شناساندن: یوسف، 55.

# خود سازى: مائده، 105.

خود فراموشى: حشر، 21.

نسیان.

# خود فریبى: انعام، 24.

غفلت‏

# خود نگهدارى: آل عمران، 39.

تقوا، نفس لوّامه.

# خوش باورى: توبه، 47.

# خوش بینى به کار خود: توبه، 37.

# خوش گمانى به خود: کهف، 104.

اعتماد به نفس.

# خوش بر خوردى:

- با خانواده: طلاق، 2، 6.

- با بینوایان و یتیمان: ضحى، 9، 10.

- با نادان: نسأ، 5.

# خوش سخنى‏

- با سائل: بقره، 264.

- با سفیهان: نسأ، 5.

- با مسکینان، نزدیکان، یتیمان: نسأ، 8.

آداب سخن گفتن‏

# خوف:

- آثار آن: انسان، 7.

- از آخرت: زمر، 9.

- از خدا: مائده، 28؛ اعراف، 154.

- از خدا، نه از شیطان: آل عمران 175.
- پاداش آن: رحمان، 46؛ انسان، 10.

- از ردّ سوگند: نسأ، 108.

- در دل دوستان شیطان: آل عمران، 175.

# خائنان‏

- به هدف نرسیدن حیله آنان: یوسف، 52.

- نا سپاسى آنان: حج، 38.

- نهى از مجادله به خاطر آنان: نسأ، 106.

- نهى از مخاصمه به نفع آنان: نسأ، 105.

# خیانت‏

- به خدا و رسول: انفال، 71.

- به خود: بقره، 187؛ نسأ، 107.

- چشم: مؤمن، 19.

- در پیمان: انفال، 58.

- در وصیت: بقره، 181.

- نهى از خیانت به خدا و رسول: انفال، 27.

- نهى از خیانت به امانت: انفال، 27.

# خویشاوندان و احسان به آنان: روم، 38.

# خیر جویى: بقره، 126، 158، 184.

# خیر خواهى: نسأ، 114؛ توبه، 91؛ ابراهیم، 41؛ قصص، 20؛ آل عمران،

104، 110، 114؛ اعراف، 62، 68، 79، 93.

- خیر خواهى انبیأ: هود، 84.

- خیر خواهى شیطانى: اعراف، 21.

د
# دروغ: نحل، 62، 105، 116؛ کهف،

5؛ عنکبوت، 17.

کذب‏

دروغ گویى: توبه، 90؛ زمر، 3؛ شعرأ، 222.

- دروغ سازى: جاثیه، 7؛ ذاریات، 10؛ یوسف، 16، 17، 18؛ احقاف، 15.

# دعا: احقاف، 15؛بقره، 186؛

یوسف، 101؛ کهف، 10؛ مریم، 2، 4، 5؛ اسرأ، 80؛ طه، 25، 114؛

مؤمنون، 29، 109، 118؛ فرقان، 65؛ قصص، 16، 21، 24؛ ص، 35؛ مؤمن، 7، 8، 14، 28، 60، 65؛ نمل، 19، 62؛ شعرأ، 83، 84، 85، 86، 169 118؛ فرقان، 74، 77؛ سجده، 16؛ عنکبوت، 30؛
حشر، 10؛ قمر، 10؛ ممتحنه، 4، 5؛ صافات، 100؛ تحریم، 11؛ رعد، 14؛ شورى، 26؛ انبیأ، 76، 83، 84، 87، 88، 89، 90؛ ابراهیم، 35، 41؛ نوح، 28.

استغفار، انابه، توبه.

# دفاع از مظلوم: نسأ، 75.

حق گرایى، استضعاف گرایى.

# رفع بدى به نیکى: مؤمنون، 97؛

قصص، 54؛ فصلت، 34؛ سجده، 34، 35.

عفو، احسان فرو خوردن خشم.

# دلتنگ نشدن: نحل، 128.

# دلسرد نشدن: نحل، 127.

استقامت‏

دلسوزى: هود، 75؛ شعرا، 3.

# دنیا:

- بهره دنیا خواهان از دنیا: شورى، 20.

- بیهودگى دنیا: محمد، 36؛ انعام، 32؛ حدید، 20.

- پیش داشتن دنیا بر آخرت: اعلى، 16.

- پیش داشتن دنیا بر جنگ در راه‏

خدا: توبه، 38؛ نسأ، 77.

- جلوه گرى دنیا: آل عمران، 14.

- دنیا خواهى: آل عمران، 152؛ نسأ، 94؛ اعراف، 169؛ انسان، 27؛

احزاب، 28.

- دنیاداران و بیمارى‏

خود نمایى: قصص، 79.

- دنیا سراى آزمون: طه، 20.

- دنیا، گذرگاه، نه سراى همیشگى: شعرأ، 129.

- دنیا، وسیله، نه هدف: آل عمران، 14؛ قصص 77.

- دورى گزیدن از دنیا خواهان: نجم، 29.

- دوستى دنیا: نحل، 107؛ انفال، 67؛ ابراهیم، 3.

- دوستى دنیاى زودگذر. رهایى آخرت:

انسان، 27؛ قیامت، 21، 22؛ فجر، 19، 20.

- سود بخشیدن متاع دنیا: تبّت، 2؛ حاقّه، 28، 29.

- فرجام دنیا خواهى: هود، 15.

- فریبندگى دنیا: آل عمران، 285؛ فاطر، 5؛ لقمان، 33؛ انعام، 130؛ حدید، 20.

- کم ارزشى دنیا و ارزشمندى آخرت:
نسأ، 177؛ مؤمن، 39؛ زخرف، 35؛ آل عمران،197؛ شورى، 36؛ قصص، 60، 61؛ طه، 20.

- کیفر دنیامداران: نازعات، 40؛

احقاف، 20؛ توبه، 24.

- ناپایدارى دنیا: یونس، 24؛ حدید، 20؛ کهف، 45، 46.

# دوستان و دوستیها.

# دوست ناباب: فرقان، 28، 29.

- دوست نمایى: توبه، 56.

- دوستان پرهیزگار در روز قیامت: زخرف، 67.

- دوستى با دشمنان خدا: مجادله، 14، 22؛ ممتحنه، 1، 9، 13.

- دوستى مؤمنان: توبه، 71.

# دون همتى: بقره، 41؛ قصص، 79؛ نمل، 18.

ذ
# ذکر: انفال، 2، 45.

- ذکر خدا و آثار آن: حج، 35؛

احزاب، 21، 35، 41؛ شعرأ، 227؛

مزمل، 8؛ جمعه، 9، 10؛ حدید 16.

- ذکر خدا و انگیزه فراموشى آن: مجادله 19؛ منافقون، 9.

- ذکر نعمتهاى خدا: فاطر، 3.

یاد آورى نعمتها

- روى بر گرداندن از ذکر خدا: جن، 17.

ر
# راحت‏طلبى: توبه، 42.

# راز دارى: آل عمران، 118؛ یوسف، 5؛

نسأ، 83؛ تحریم، 3.

# رأفت ناروا: نور، 2.

# ربا خوارى: نسأ، 61؛ آل عمران، 130.

# رجأ: زمر، 53.

# رحمت و سفارش به آن: بلد، 17.

# رشد و انگیزه آن: جن، 14؛ حجرات، 7.

# رشوه: بقره، 88.

# رضایت بر گناه: هود، 64، 65.

# رفاه‏

رفاه انگیزه فراموشى: فرقان، 18.

# رفاه انگیزه نابودى: قصص، 58.

اتراف، مترفین، اسراف،
تجمل گرایى.

# رهبانیت: مائده، 82؛ حدید، 27.

اعتزال، کناره‏گیرى.

# ریأ: بقره، 264؛ ماعون، 6؛ انفال، 47؛ نسأ، 38.

# زر اندوزى: توبه، 34.

دنیا خواهى، تکاثر.

# زود باورى و پیامد آن: حجرات، 6.

ز
# زهد: نحل، 36.

بى اعتنایى به دنیا، بى ارزشى دنیا.

# زیان کاران: فاطر، 39؛ زمر، 15، 63، 65؛ هود، 21، 23؛ عنکبوت، 52؛ نمل، 5؛ فصلت، 23، 25؛

جاثیه، 27؛ شورى، 45؛ مجادله، 19؛ مؤمن، 85، 87؛ احقاف، 18؛ نحل، 109؛ حج، 11؛ اعراف، 9، 53، 149، 128؛ عصر، 2؛

منافقون، 9؛ نوح، 21؛ انعام، 12، 20، 31؛ طه، 111؛ مؤمنون، 103؛

انفال، 37؛ شمس، 10؛ توبه، 69؛ یونس، 45؛ کهف، 102، 104.

- زیان کارى و ظلم: اسرأ، / 82.

س‏
سابقه، ملاک ارزش: واقعه، 10؛ حدید، 10.

ملاک ارزشى، ارزشها

# سبقت در خیر: توبه، 100؛ مطففین، 26؛ حدید، 21.

# ستایش شایستگان ستایش: انبیأ، 86؛ عنکبوت، 27؛ ص، 3، 4، 17، 25، 44، 47، 48؛ صافات، 79، 79، 109، 120، 130، 181؛ نحل، 59؛ قلم، 50.

# سخت‏گیرى با خانواده: طلاق، 2 - 6.

اخلاق خانواده.

# سخن‏

- سخن باطل: حج، 30.

- سخن بیهوده: طارق، 14؛ مریم، 62؛ غاشیه، 11؛ لقمان، 6.

- سخن پاک: حج، 24؛ فاطر، 10.

- سخن جدا کننده حق از باطل: طارق 13.

- سخن چینى: قلم، 11.

- سخن حق: نبأ، 38.

- سخن درست: احزاب، 70.
- سخن مصلحت‏آمیز: انبیأ، 63.

- سخن، معیار شخصیت: محمد، 30.

- سخن منطقى اسرأ، 53.

آداب سخن گفتن.

- سخن نیک: بقره، 83؛ فصلت، 33.

- سخن هوس‏انگیز: احزاب، 32.

# سربار جامعه: نحل، 76.

بطالت و خسران.

# سرعت در گناه: مائده، 62.

# سر کشى: ملک، 21؛ مریم، 69؛ دخان، 31.

بغى‏

# سر باز زدن از پذیرش حق: نسأ، 173.

# سستى ارکان جامعه به خاطر پیروى نکردن‏

از رسول و اختلاف: انفال،46.

# سستى در انجام دستورات رهبرى: مائده، 46.

# سستى در دین: محمد، 35.

# سعادت: 105، 108.

# سکینه: فتح، 4، 18، 26.

# سلام: مریم، 62؛ یونس، 10، نسأ، 86؛ یس، 58.

- سلام کردن: اعراف، 46؛ رعد، 24؛ هود، 69؛ ابراهیم، 23؛ نحل، 32؛ انعام، 54؛ فرقان، 63؛ نور، 61؛ ذاریات، 25؛ حجر، 52؛ قصص، 55؛ فرقان، 75، زمر، 73، احزاب، 44.

آداب معاشرت. آداب میهمانى.

# سنت شکنى: احزاب، 37، 38.

# سؤ ظن: ص، 27؛ آل عمران، 153.

# سوز داشتن: کهف، 6.

دلسوزى. سوزداشتن(ادب تبلیغ)

# سؤال براى آگاهى: انبیأ، 7.

# سؤال بى جا: مائده، 101، 102.

ش‏
# شادیهاى غفلت آفرین: مؤمن، 75.

غفلت‏

# شایعه پراکنى: نسأ، 83؛ نور، 15؛ احزاب، 60.

- لزوم بر خورد با شایعه پراکن: نور، 11، 16.

# شجاعت: طه، 68، 77؛ زمر، 22.

# شرح صدر: انعام، 125؛ انشراح، 1، طه، 25.

حلم، فرو خوردن خشم.

# شقاق: حشر، 4.
عناد و لجاجت‏

# شقاوت و انگیزه آن: مؤمنون 106؛ لیل، 15، 16؛ هود، 105، 106، 107.

# شکر

- شکر پذیرى خداوند: نسأ، 147.

- شکر خدا و پدر ومادر: لقمان، 14.

- شکر خدا براى نعمتها: نحل، 14، 75، 78، 114؛ عنکبوت، 17، 63؛

قصص، 72؛ نمل، 19، 40؛ حج، 35؛ انبیأ، 80؛ فرقان، 62؛ انفال، 62؛ زخرف، 13؛ جاثیه، 12؛ ابراهیم، 37؛ انعام، 63؛ بقره، 122؛ اعراف، 189؛ سبأ، 13، 15؛ لقمان، 12؛ کهف، 39؛ زمر، 7؛ ضحى، 6، 11.

- شکر، رفع کننده عذاب: ابراهیم، 7.

- شکر عملى: قصص، 17.

- شکر گزارى اندک، در برابر نعمتهاى بسیار، اعراف، 10؛ سجده، 9؛ مؤمنون، 78.

- شکر نعمت، نعمت افزون کند: ابراهیم، 7.

- شکر، ویژه خداوند: نحل، 75.

# شکر گزارى:

- آثار آن: اعراف، 58؛ نحل، 121.

- امر به آن: اعراف، 144؛ زمر، 66.

- پاداش آن: آل عمران، 144، 145؛ قمر، 35.

- عبرت آموزى شکر گزاران: ابراهیم، 5؛ شورى، 33؛ لقمان، 31؛ سبأ، 19.

- شکر نگذاردن: یس، 34، 35، 73.

- بیشتر مردم ناشکرند: یوسف، 38.

- پیامد آن: ابراهیم، 7.

# شک: یونس، 94؛ ق، 25.

# شکم پرستى: بقره، 61.

# شهادت: معارج، 33.

- سرباز زدن از شهادت: بقره، 238.

- شهادت به قسط: نسأ، 135؛ مائده، 8.

- شهادت به نا حق: فرقان، 72.

# شهوت پرستى: نسأ، 27؛ مریم، 59.

ص‏
# صالحان‏

- اطاعت آنان از خدا و پیامبر: نسأ، 69.

- انعام داده شدگان رفیقان نیکو: نسأ، 69.
# صبر

- امر به آن: قمر، 27؛ نحل، 127؛ احقاف، 35.

- بر آزارها: ابراهیم، 12؛ آل عمران 186.

- بر آسیبها: لقمان، 5، 17.

- بر از دست رفتن نعمت: هود، 11.

- براى انجام کارهاى نیک: بقره، 45.

- براى پروردگار: مدثر، 7.

- براى داورى خداوند بر گناهکاران: یونس، 109؛ اعراف، 87.

- براى دیدن پایان کار پرهیزگاران: هود، 49.

- براى طلب ثواب: رعد، 22.

- بر عقوبت عقوبت گران: نحل، 126.

- بر گفته‏هاى ناروا: مزمل، 10.

- بر گناه: ص، 16.

- بر مصیبتها: حج، 35.

- پیامبران: احقاف، 35.

- در آزمایش: فرقان، 20.

- در برابر خطاى دیگران: شورى، 43.

- در تربیت: کهف، 67، 68، 82.

- در جهاد: آل عمران، 142؛ انفال، 65، 66.

- در دشواریها: بقره، 177.

- در راه مبارزه: اعراف، 128.

- در راه هدف: طه، 130.

- در شهوات: نسأ، 25.

- در فرمانبرى: بقره، 153، 249؛ طه، 132؛ مریم، 65.

- در همراهى با خوانندگان خدا و جویندگان خشنودى او: کهف، 28.

- شایسته قدرت اراده: آل عمران، 186.

- نیکو: معارج، 5؛ نحل، 126؛ یوسف، 18، 83.

# صبر پیشگان‏

- پاداش آنان:آل عمران، 17، 142؛ احزاب، 35؛ نحل، 96، 110؛ یوسف، 90؛ قصص، 54، 80؛ فرقان، 75؛ انسان، 13؛ مؤمنون، 111.

- پیشوایان صبر پیشه: سجده، 24؛

انبیأ، 85.

- تسلیم فرمان خداوند: صافات، 102.

توکل بر خدا: عنکبوت، 59.

- جایگاه آنان: نحل، 42؛ رعد، 24؛

آل عمران، 146.
- خدا دوستدار آنان: آل عمران، 147.

- راه شناخت آنان: محمّد، 31.

- رستگارى آنان: آل عمران، 200.

- رویکرد آنان به خدا: ص، 44.

- عبرت آموزى آنان: ابراهیم، 5؛

لقمان، 31؛ سبأ، 19؛ شورى، 33؛

آل عمران، 186؛ عنکبوت، 31.

- ویژگى آنان: فصلت، 35.

- همراهى خدا با آنان به انفال، 46.

- یارى آنان: آل عمران، 125.

# صد

- باز داشتن مردم از راه خدا: حج، 25؛

نحل، 88.

- باز داشتن مردم از مسجد الحرام: حج، 25.

- روى بر گرداندن از راه خدا: نحل، 94؛ محمد، 32، 34؛ مجادله، 16.

# صداقت:

- با خدا: محمّد، 21.

- پیامبران: مؤمن، 28؛ مریم، 41، 56.

- در آغاز و پایان کارها: اسرأ، 80.

- سود آن: احزاب، 35.

# صدق گفتاران‏

- ایمان آنان به خدا و پیامبر: حدید، 19.

- پرسش از صدق آنان احزاب، 7.

- مؤمنان جهادگر: حجرات، 15.

- هجرت کنندگان براى خشنودى‏

خدا: حشر، 8.

# صدقه‏

- براى نجواى با پیامب(ص) مجادله، 12، 13.

- بر وامداران تنگدست: بقره، 280.

- پاداش صدقه دهندگان: احزاب، 35.»

# صلح بین زن و شوهر: نسأ، 128.

# صله رحم:

- رعایت حق خویشاوندان: اسرأ، 26.

- وصیت براى پدر و مادر، از روى انصاف: بقره، 180.

ض‏
# ضابطه: عنکبوت، 32، 33؛ نحل، 57؛ زمر، 7؛ فاطر، 18؛ مؤمنون، 27؛ ابراهیم، 36.

# ضرر

- ضرر به دیگران: طلاق، 6.

- نهى از آن: طلاق، 6.
ط
# طعن: توبه، 120؛ همزه، 1.

آفات زبان آزار رسانى.

# طغیان: طه، 24، 43؛ هود، 112؛ اعراف، 166؛ ذاریات، 53؛ علق، 6؛ شمس، 11، 15؛ صافات، 30؛ طور؛ 32.

انگیزه آن: قلم، 31.

- کیفر آن: نبأ، 22،24 23، 25، 26؛ نازعات، 37، 39؛ ص، 55، 60؛ فجر، 11، 12.

- طغیان و ناسپاسى: طه، 18.

# طمع: مدثر، 15؛ روم، 7.

# ظرفیت:

- بهره مندى: رعد، 17.

- تعادل روحى: هود، 9، 10، 11.

- پذیرش: 11، 70.

ظ
# ظلم‏

- آثار آن: نسأ، 160؛ لقمان، 11.

- انگیزه آن: روم، 29.

- به حقوق مردم: نسأ، 30.

- به خویشتن: فاطر، 32؛ روم، 9؛

هود، 101؛ عنکبوت، 40، 46؛ نمل، 44؛ صافات، 113؛ حجرات، 11؛ قلم، 29؛ طلاق، 1؛ بقره، 54؛ یونس، 23، 44، 106؛ نحل، 27، 28، 118؛ کهف، 35؛ انبیأ، 64، 87؛ اعراف، 5، 19، 23، 148، 160، 177؛ انبیأ، 64، 97، 110؛ سبأ، 19؛ قصص، 16؛ انعام، 52؛ توبه، 70؛ ابراهیم، 45؛ زخرف، 76.

- زمینه انحراف: ابراهیم، 27.

- ستیز با آن: شعرأ، 227.

- کیفر آن در خانه خدا: حج، 25.

- فرجام آن: شعرأ، 39، 227؛

آل عمران، 192؛ مؤمن، 18؛ قصص، 40.

- نهى از آن در ماههاى حرام: توبه، 36.

# ظالمان‏

- آگاهى خدا، از کار آنان: جمعه، 7.

- آمرزش آنان: رعد، 6.

- ادعاى زوال ناپذیرى: ابراهیم، 44.

- به دور بودن از رحمت خداوند: هود، 44.
- به دور بودن از هدایت خداوند:

آل عمران، 86؛ انعام، 21، 144؛

بقره، 91؛ شعرأ، 130؛ صف، 7؛

جمعه، 5؛ احقاف، 10.

- بهت از نزدیک شدن و عده راستین:

انبیأ، 97.

- بى اعتنایى به دلیلهاى روشن: بقره، 92.

- بیهوده گویى: فرقان، 4.

- پرستش غیر خدا، پس از بخشش‏

نعمتها: بقره، 51.

- تبلیغ علیه پیامبر و پیروان او: اسرأ، 47.

- حکم به غیر ما انزل الله: مائده، 45.

- در پى آسودگى و لذت: هود، 116.

- دروغ انگاشتن آیات خدا: یونس، 17، انعام، 21.

- دروغ انگاشتن آیات خدا: یونس، 17؛

انعام، 21.

- دروغ بر خدا: یونس، 17؛ انعام، 21؛ هود، 18؛ صف، 7.

در گرداب اختلاف: حج، 53.

- در گرداب فتنه: انفال، 25.

- دگرگون کننده سخن خداوند: بقره، 59.

- دوست نبودن خدا با آنان: آل عمران، 57؛ شورى، 40.

- دوستى با غیر خدا: شورى، 9.

- دوستى با کافران: توبه، 24.

رستگار نشدن آنان: یوسف، 23.

- رهایى نیافتن از عذاب خداوند: هود، 37؛ شورى، 46، 47.

- در گوشى، علیه پیامبران سخن گفتن: انبیأ، 3.

- سر کشى: بقره، 59؛ نمل، 14؛ نجم، 52؛ احقاف، 10.

- سزا گرفتن از آنان: شورى، 39، 40.

- شرک: لقمان، 13.

- عذاب طلبیدن: رعد، 6.

- عناد ورزى: انعام، 68.

- غفلت: انبیأ، 97.

- فرجام کار آنان: قصص، 40.

- کراهت از حق: زخرف، 78.

- کیفر آنان: بقره، 59؛ انفال، 54؛ انعام، 129، 146؛ نوح، 25؛

انسان، 31؛ حشر، 17؛ شورى، 44، 45، 46؛ زخرف، 39؛ اسرأ، 99؛

ذاریات، 59؛ یونس، 13، 52، 54؛

هود، 67، 83، 94، 102؛ ابراهیم، 13، 22؛ نحل، 85، 113؛ کهف،
29، 50، 59؛ حج، 45، 48؛ طه، 111؛ انبیأ، 10، 14، 29؛ مریم،

72؛ فرقان، 19، 27؛ مؤمنون، 27؛

طور، 47؛ زخرف، 65؛ شورى، 42؛ عنکبوت، 14؛ صافات، 22، 23، 24، 63؛ سبأ، 31؛ روم، 57؛ قصص، 59؛ مؤمن، 52؛ زمر، 24، 32، 47، 51؛ نمل، 41، 44، 52؛ انعام، 44، 45، 47، 93؛ مائده، 29.

- گفت و گو در آیات خدا، با عناد: انعام، 68.

- گمراه کردن مردم:

- لعنت خدا بر آنان: هود، 18.

- مهلت خواهى از خداوند: ابراهیم، 44.

- نافرمانى خداوند: بقره، 35.

- نترسیدن از آنان: اعراف، 150.

- نداشتن شایستگى براى پیشوایى بر مردم : بقره، 35.

- نسبت ناروا بر پیامبر: اسرأ، 47.

- نهى از دوستى با آنان: ممتحنه، 9.

- نهى از گرایش به آنان: هود، 113.

- وا پس انداختن عذاب آنان: نحل 61؛ حج، 48.

- وعده‏هاى فریب به یکدیگر: فاطر، 40.

- یاور نداشتن: شورى، 8؛ حج، 71.

# ظنّ‏

- ظنّ بد: فتح، 6، 12؛ حجرات، 12.

- ظنّ بد به خدا: احزاب، 9، 10.

بد گمانى‏

- ظن گرایى: نسأ، 157؛ یونس، 36، 66؛ انعام، 116، 147؛ قصص، 39.

ع‏
# عاقبت اندیشى: حشر، 18.

آینده نگرى.

- عاقبت نیک: انعام، 136.

# عبث گرایى: نحل، 92؛ شعرأ، 128.

# عبرت‏

- از باران و زنده شدن زمین به آن: نحل، 65.

- از باغها، چشمه سارها و کشتزارها و

خانه‏هاى نیکوى بر جاى مانده: دخان، 25، 26.

- از برخوردارى از نعمت: ذاریات، 42.
- از برهان روشن: ذاریات، 38.

- از بیرون آمدن شیر خالص از شکم چار پایان: نحل، 66.

- از پراکنده شدن ستمکاران: سبأ، 19.

- از توانایى خدا، در نابودى کردن کافران: سبأ، 9.

- از خلق زمین و آسمان و از هر چیز جفتى: ذاریات، 47، 48، 49.

- از درخواست بازگشت مجرمان به دنیا: شعرأ، 102.

- از رهایى ابراهیم از آتش: عنکبوت، 24.

- از رهایى بنى اسرائیل از عذاب خوار کننده و فرعون: دخان، 30، 31.

- از رهایى موسى و همراهانش از دریا: شعرأ، 7، 63، 64، 65، 66، 67.

- از رهایى نوح و همراهانش از طوفان: شعرأ، 119، 120، 121؛ مؤمنون، 30.

- از روییدن گیاهان گوناگون، کشتزار، زیتون، نخلها، تاکستانها و هر نوع میوه: شعرأ، 7، 8؛ نحل، 11، 67.

- از زنبور عسل و عسل شفا بخش آن: نحل، 69.

- از ستمکاران بر خویشتن: ابراهیم، 45؛ توبه، 70؛ اعراف، 177.

- از سر انجام بیم یافتگان: صافات، 73.

- از سر گذشت پیامبران: هود، 120.

- از سر نوشت انکار کنندگان دلیلهاى روشن: تغابن، 5، 6.

- از سرنوشت فساد کنندگان: حجر، 75، 77.

- از سرنوشت متجاوزان از حدّ خود: بقره، 5، 65، 66.

- از سیر در زمین و دیدن فرجام کار پیشینیان: فاطر، 44؛ روم، 9؛ نمل، 52، 69؛ مؤمن، 21، 82؛ حج، 46؛ محمّد، 10؛ نحل، 36.

- از فراخى و تنگى روزى: روم، 36.

- از کشیدن شب از روز: یس، 37.

- از گرداندن شب و روز: نور، 44.

- از میوه‏هاى نخلها و تاکها: نحل، 67.
- از ناتوانى خود در گذشته و توانمندى در حال: اعراف، 86.

- از واگذارى نعمتهاى مردمى که غرق در شادى بودند، به دیگران: دخان، 27، 28.

- از وحشت در دل کافران: حشر، 2.

- از هلاکت تکذیب کنندگان، ستمکار، گناهکاران، مشرکان، متجاوزان و...: شعرأ

139، 158، 174، 190؛ زخرف، 8، 25، 56؛ ملک، 17، 18؛ نحل، 36؛

انعام، 6، 11؛ اعراف، 86، 103، 176، 177؛ سجده، 26؛ نمل،

52؛ صافات، 136، 137، 138؛ قمر، 51؛ احقاف، 27؛

فیل(تمام سوره)؛ محمّد، 10؛ حاقه، 11، 12؛ نازعات، 26؛ فجر، 6-

16؛ مرسلات، 16، 17، 18؛ تغابن، 5؛ طلاق، 8، 9؛ مؤمنون، 30؛ طه، 99، 128؛ فرقان، 38، 39، 40؛ یوسف، 9، 10، 111؛ ابراهیم، 45؛ عنکبوت، 35.

- نشانه‏هاى عبرت: یس، 33؛ عنکبوت، 15.

# عجله‏

- براى دیدن آیات خداوندى: انبیأ، 37.

- بر بدى: نمل، 46.

- در داورى: ص، 24.

- در شتافتن به سوى خدا، براى خشنودى‏

او: طه، 84.

- نهى از آن، براى دیدن آیات خداوند: 16.

- نهى رسول خدا از آن، در خواندن قرآن، پیش از به پایان رسیدن وحى: طه، 114.

# عدالت‏

- با همسران: نسأ، 129.

- به پرهیزگارى نزدیک‏تر: مائده، 8.

- در داد و ستد: شعرأ، 182؛ هود، 85.

- در داورى: 26.

# عدل‏

- در داورى: نسأ، 58.

- در صلح: حجرات، 9.

- در گرفتار: انعام، 52.

- در مقابله به مثل: نحل، 126.
- فرمان به آن، از سوى خداوند: نمل، 90.

- فرمان به آن، از سوى راست مردان:

نحل، 76.

- تا برابرى دستور دهندگان به عدل و فایده نرسانان به جامعه: نحل، 76.

# عذر آورى: توبه، 65، 66.

توجیه گرى.

# عزت:

- از آن خدا: مائده، 54؛ فاطر،

10؛ منافقون، 8؛ نسأ، 139؛ یونس، 65.

- از آن پیامبر: منافقون، 8.

- از آن مؤمنان: منافقون، 8.

- جبهه حق: محمّد، 35.

- در برابر کافران: آل عمران، 147.

- دروغین: مریم، 81.

- دوستى با کافران، به پندار عزت: نسأ، 139.

# عزم:

- بر جدایى زن و شوهر از یکدیگر، هنگام ناسازشى: بقره، 277.

- بى ارادگى آدم: طه، 15.

- توکل بر خدا، در هنگام اراده بر انجام‏

کار: آل عمران، 159.

# عفت:

- بینوایان ناتوان از طلب قوت: بقره، 273.

- پاداش عفت ورزان: احزاب، 35.

- پیامبران: حجر، 69؛ یوسف 23.

- توانگران در مال یتیمان: نسأ، 6.

- حجاب زمینه ساز عفت: احزاب، 59.

- رستگارى عفت ورزان: معارج، 29، مؤمنون، 5.

- مریم الگوى زنان: تحریم، 11؛

مریم، 20؛ انبیأ، 91.

حیا و عفت، پاکدامنى.

# عفو

- از قصاص: بقره، 178.

- اهل کتاب: بقره، 109؛ مائده، 13.

- بایستگى آن براى توانگران: نور، 22.

- پاداش آن: شورى، 40.

- خداوند: نسأ، 99، 149؛ آل عمران، 155؛بقره، 52؛ یوسف، 92.

- خطا مردمان: آل عمران،

134؛ شورى، 37، 40، 43.
- روى برگردانان از هدایت: اعراب، 199.

- زنان و فرزندان گناهکار خویش: تغابن، 14.

- سر کشان و کافران: حجر، 85.

- فراریان از مقابله با دشمن: آل عمران 155.

- کردار ناپسند: نسأ، 149.

- نا باوران به روزهاى خدا: جاثیه، 14.

- نا توانان از هجرت: نسأ، 99.

- مسؤولیت عفو شدگان از قصاص: بقره، 178.

- مهریه: بقره، 237.

# علم بدون عمل: بقره، 44؛ نسأ، 44؛ اعراف، 175؛ جمعه، 5.

- علم و ایمان، ملاک ارزش: مجادله، 11.

ارزشها، ملاکهاى ارزشى.

# علو(سرکشى): قصص، 4، 83.

عتوّ، طغیان، تجاوز.

# عمل به وظیفه: نحل، 82.

# عمل صالح: نسأ، 57؛ فاطر، 10.

- آثار آن: عصر، 2؛ نحل، 97؛ تغابن، 9؛ عنکبوت، 7، 9.

- از تاریکى به روشنى درآمدن: طلاق، 11.

- اصلاح کار شایسته کاران: محمد، 2.

- پاداش آن: سجده، 19 ؛ شورى،

22؛ جاثیه، 30؛ تین، 6؛ واقعه، 24؛

انشقاق، 7، 8، 9، 25؛ بروج، 11؛

طلاق، 11؛ فصلت، 8؛ انبیأ، 94؛ مؤمن، 40؛ سبأ، 4، 37؛ روم، 15، 44، 45؛ لقمان، 8، 9؛ فاطر، 7؛ عنکبوت 7، 58؛ نسأ، 57؛ محمد، 12؛ هود، 11؛ نحل، 97؛ تغابن، 9.

- بخشش رزق کرامند به شایسته کاران: حج، 50.

- بخشش زندگى خوش و پاکیزه به آنان: نحل، 97.

- براى خوشنودى خداوند: احقاف، 15.

- به خشم آوردن کافران: توبه، 120.

- در خواست توفیق بر انجام کار شایسته از خدا: نحل، 19.

- در زمره صالحان در آمدن شایسته کاران: عنکبوت، 9.

- زدایش گناه از آنان: محمد، 2.

- شکیب ورزى آنان: هود، 11.
- فروتنان شایسته کار: هود، 23.

- محبوبیت همگانى: محمد، 2.

- نه کفر ورز و نه فخر فروش: هود،11.

# عمل بدون علم: روم، 29.

# عناد در برابر آیات: مدثر، 16.

طغیان، لجاجت.

# عنوانهاى مسؤولیت آور: احزاب، 30، 31، 32.

# عهد: انفال، 72؛ آل عمران، 76؛ بقره، 177؛ مائده، 1؛ توبه، 75؛ مؤمنون،

8؛ معارج، 32.

# عهد شکنى: نسأ، 155؛ انفال، 56؛

مائده، 13؛ بقره، 27، 83، 100؛

اعراف، 135، 102؛ آل عمران، 77.

# عیبجویى: حجرات، 11؛ توبه،

58؛ همزه، 1.

غ‏
# غبطه: کهف، 40.

آرزوهاى شایسته.

# غرور

- آرزوها: حدید، 14.

- به نا حق شادمانى کردن: مؤمن، 75.

- به ناز خرامیدن: مؤمن، 75.

- به نیکیها و نعمتهاى خداوند: حدید، 14؛ مریم، 77؛ فجر، 15؛ انفطار،6.

- بى بهره بودن آنان از دوستى خدا، قصص، 76.

- دلخوش به دانش خود: مؤمن، 83.

- زندگى دنیا: انعام، 70؛ قصص، 58، 76؛ حدید، 20.

- کافران در گرداب آن: ملک، 20.

- فرجام آن: قصص، 81.

- هشدار به آن: فاطر، 5؛ لقمان 33.

# غضب:

- انحراف مردم: طه، 86.

- بى جا: انبیأ، 87.

- در راه خدا: طه، 94.

- دورى کنندگان از گناهان بزرگ و زشتیها: شورى، 37.

- سزاى غضب بى جا: انبیأ، 87.

# غفلت

- از آیات خدا: یونس، 7.

- از به سر آمدن امنیتها، شادیها، نعمتها: شعرأ 145، 146.

- از دیدار قیامت: سجده، 14؛ جاثیه،
34 ؛ ق، 22؛ روم، .7

- از دعا: زمر، 8.

- از عذاب خداوند: اعراف، 98، 136.

- از مهر نهادن خدا، بر دل، گوش و چشم: نحل، 108.

- از نیکیها و نعمتها: یونس، 12؛ نحل، 53، 54، عنکبوت، 65، فصلت، 50، 51، اسرأ، 67، 83.

- از وعده راستین :انبیأ، 97.

- از یاد خدا: فرقان، 18، طه، 124.

- از یگانه بودن خداوند: زمر، 8؛ عنکبوت، 65.

- بر خورداران: فرقان، 18.

- بیم داده نشدگان: یس، 6.

- پشتیمانى از آن: انبیأ 97.

- پیش‏گیرى از آن: اعراف، 172.

- تا به پایان آمدن کار: مریم، 39.

- تا نزدیکى روز حساب: انبیأ، 1.

- راه زدودن آن: اعراف، 205.

- نازندگان به بسیارى مال و فرزند:

نازندگان به بسیارى مال و فرزند: تکاثر، 1.

# غفلت ورزان

- آفریده شدگان براى جهنم: اعراف، 179.

- بر خورد خدا با آنان: سجده، 14؛ جاثیه، 34.

- بى بهرگان از ویژگیهاى انسانى: اعراف، 197.

- ترساندن آنان: مریم، 39.

- جزاى آنان: یس، 7، 8، 9.

- خشنود به زندگى دنیا و آرامش یافته بدان: یونس، 7.

- غافل ساختن خدا، آنان را از یاد خود: کهف، 28.

- فرجام آنان: زمر، 8؛ سجده، 14.

- مرگ بر آنان: ذاریات، 11.

- مهلت آنان: حجر، 3.

- نا امید از دیدار خدا: یونس، 7.

# غلوّ:

- پرهیز از آن در دین: نسأ، 171.

- پرهیز از آن درباره بندگان خدا: مائده، 74.

# غیرت دینى: طه، 94.

احساس مسؤولیت، بى تفاوتى، ایمان به هدف (ادب تبلیغ)

# غیبت: حجرات، 12؛ همزه، 1.

ف‏
# فتنه:
- بزرگ‏تر از قتل: بقره، 217.

- در بر گیرنده ستمکاران و

غیر ستمکاران: انفال، 25.

- شیطان: اسرأ، 53.

- منافقان: توبه، 47، 48.

# فحشأ:

- اجتناب از آن: شورى، 37؛ نجم، 32.

- ارتکاب آن، با آگاهى: نمل، 54.

- بازدارنده آن: عنکبوت، 45.

- حرمت آن: اعراف، 33.

- سزاى پراکندن آن: نور، 19.

- شهوت رانى با مردان: اعراف، 80.

- دلیلهاى واهى براى انجام آن: اعراف، 28.

- عذاب دو برابر براى الگوها: احزاب، 30.

- فرمان شیطان به آن: نور، 21.

- نهى از آن: نحل، 90.

- نهى از نزدیکى به آن: انعام، 151.

# فخر

- به نعمتهاى خداوند: هود، 10.

- بر زندگى ناپایدار: حدید، 20.

- بى بهره بردن فخر فروشان از دوستى خدا:

حدید، 23، لقمان، 18.

- نهى از آن در برخورد با مردم: لقمان، 18.

# فریبکارى‏

- با سخنان واهى: اعراف، 20 ؛ طه، 120.

- شیطان وسوسه گر: اعراف، 20 ؛ طه، 120.

- در لباس نیکخواهى: اعراف، 21.

- فرجام آن: اعراف، 22، 27.

هشدار به فرزندان آدم از فریب شیطان: اعراف، 27.

حیله، خدعه، مکر.

# فرد گرایى: آل عمران، 144.

# فرصت‏طلبى: فتح، 12.

# فرار از وظیفه: توبه، 45، 57؛ فتح، 11، 12.

# فساد انگیزى‏

- باز داشتن مردم از راه خدا: نحل، 88.

برترى جویى: قصص، 4.

- پیمان شکنى: رعد، 25.

- ترساندن مؤمنان: اعراف، 86.

- جنگ افروزى: مائده، 64.

- خوار کردن عزیزان و مردمان: نمل،
34؛ قصص، 4.

- خیانت در پیمانه: اعراف، 85.

- در جامعه: نمل، 34، 48؛ فجر، 11، 12.

- در دریا و خشکى: روم، 41.

- عامل آن: روم، 41.

- عدم دوستى خدا با فساد انگیزان: مائده، 64؛ قصص، 77.

- فرقه فرقه ساختن مردم: قصص، 4.

- کم فروشى: اعراف، 85؛ هود، 85، شعرأ، 183

# فضیحت: حجر، 68، 69.

# فلاح:
# فوز:

ق‏
# قابلیت:

# قاطعیت‏

# قدر دانى: انسان، 22.

# قرض الحسنه: حدید، 11، 18؛ مزمل،

20؛ بقره، 245، 282؛ مائده،

12؛ تغابن، 17.

# قسط

- امر خدا به آن: اعراف، 29.

- حکم به آن: مائده، 42.

- در برخورد با دشمنان: ممتحنه، 8.

- در رفتار با زنان: نسأ، 3.

- در رفتار با یتیمان: نسأ، 127.

- در کار یتیمان: نسأ، 3.

- در وزن: رحمان، 7، 9.

- در فرمانروایى به آن: نسأ، 135.

# قسم‏

- آداب آن: بقره، 224.

- از روى نادانى: نحل، 38.

- باز دارنده از کار شایسته، تقوا،

اصلاح: بقره، 224.

- بحق انبیأ، 57.

- براى در گذشتن از خطا: توبه، 95.

- براى به دست آوردن خشنودى مردم.

توبه، 62، 96.

- براى فرمانبردن: نور،53.
- براى نیامیزیدن با زنان خویش: بقره،

226.

- به هدایت پذیرى: فاطر، 42.

- به دروغ: توبه، 56، 74، 107؛

مجادله، 14، 18.

- بى نیازى خدا از آن: نور، 53.

- سپر ساختن از آن: مجادله، 16.

- سود نداشتن: مجادله، 18.

- گرفتار آمدن در عذاب: نحل،

94؛ مجادله، 16.

- لغزاننده قدمها: نحل، 94.

- لغو: بقره، 225.

- نهى از آن: نور، 53.

- نهى از پیروى سوگند خوران فرومایه:

قلم، 10.

# قطع رحم: بقره، 27؛ محمّد، 22؛

رعد، 25.

صله رحم.

# قلب:

- آرامش آن با یاد خدا: رعد، 28.

- آرامش آن، به قرآن: حج، 54.

- آگاهى خدا از آن: شورى، 24.

- از حق بازگشته: تحریم، 4.

- استوار: قصص، 10، کهف، 14.

- اطمینان به ایمان خود: نحل، 106.

امتحان داده: حجرات، 3.

آزمایش، امتحان.

- انکار کننده: نحل، 22.

- باز خواست آن: بقره، 225.

- برکندن کینه از آن: اعراف، 43.

- بى تفقه: اعراف، 179.

- بیمار: بقره، 10؛ مائده، 52؛ انفال، 49؛ احزاب، 12، 32، 60؛ توبه، 125؛ نور، 50؛ محمد، 20، 29؛

مدثر، 31؛ حج، 53.

- پرهیزگار: حج، 32.

- تجاوز گر: یونس، 74.

- ترسان از بازگشت به سوى خدا:

مؤمنون، 60.

- ترسان از نام خدا: انفال، 2؛ حدید، 16؛ حج، 35.

خشوع و خضوع‏

- تقویت آن با حکایت اخبار پیامبران: هود، 120.

- توبه کار: ق، 33.

- حق گریز: آل عمران، 6، 7؛ توبه، 117؛ صف، 5.
- خدا آرامش دهنده آن: آل عمران، 126؛ فتح، 4، 18، 26.

- خود بزرگ بین: مؤمن، 28، 35.

خوگرفته به لهو: انبیأ، 3.

- در پرده: انعام، 25؛ فصلت، 5؛

اسرأ، 46؛ کهف، 57.

- در پرده غفلت: مؤمنون، 63؛ بقره، 88، کهف، 28.

- در خواست آرامش براى آن: مائده، 113.

- در شک: توبه، 45.

شک و تردید.

راه ندادن کینه در آن: حشر، 10.

- رأفت و رحمت در آن: حدید، 27.

- رسته از تردید: صافات، 84.

- زنگار گرفته: مطففین، 14.

- سخت: حدید، 16؛ مائده، 12؛ بقره، 74؛ انعام، 43؛ آل عمران، 159؛ زمر، 22؛ یونس: 88؛حج، 53.

- صاحب اندیشه: حج، 46.

- طرد از سوى خدا: بقره، 88.

- قفل شده: محمّد، 24.

- کور: حج، 46.

- گشودن در آن به سوى اسلام: زمر، 22.

- گشودن در آن به سوى کفر: نحل، 106.

- مضطرب: نازعات، 8.

- مهر نهادن بر آن: نسأ، 155؛ یونس، 74؛ انعام، 46؛ شورى، 24، جاثیه، 23؛ بقره، 7؛ اعراف، 100؛ 101؛

مؤمن، 35؛ روم، 59؛ توبه، 87، 93؛ نمل، 109؛ منافقون، 3؛ محمد، 16.

- ناآگاهى آن: توبه، 127.

- نرم: آل عمران، 159.

- نفاق آن: توبه، 77.

- واژگونى آن: انعام، 110.

- وحشت افکندن خدا در آن: حشر، 2؛ احزاب، 26.

ترس.

- هدایت یافته: تغابن، 11.

# قول

- بدون علم: کهف، 22؛ یونس، 39، 68؛ شعرأ، 226؛ اعراف، 33؛ بقره،
80، 169؛ زخرف، 20؛ نور، 15.

- بدون عمل: حج، 11؛ صفّ، 2، 3.

علم بدون عمل.

- دروغ: مجادله، 2.

- نا پسند: مجادله، 2.

- نرم: طه، 44.

نرم خویى(آداب سخن گفتن)

# قیاس بى جا: اعراف، 12.

ک‏
# کار شکنى: توبه، 81؛ زخرف، 37.

# کبر: مؤمن، 56.

استکبار، تکذیب، غرور.

# کتمان حقیقت: بقره، 42، 89، 140، 146، 159، 174، 228؛ آل عمران، 71، 178؛ نسأ، 37؛ مائده، 106.

شهادت، حق ناپذیرى، کتمان.

# کذب: بقره، 10.

# کرامت:

- بخشیدن آن به فرزندان آدم: اسرأ، 70.

- پاداش ایمان به خدا: یس، 27.

- در برابر سخنان لغو: قصص، 55.

- در برابر کردارهاى ناروا: قصص، 55.

- در برابر ناپسندى‏ها: فرقان، 72.

# کظم غیظ: آل عمران، 134؛ یوسف، 84.

# کفران نعمت: بقره، 243؛ فرقان، 50؛ حج، 38، 66؛ هود، 9؛ ابراهیم، 7، 28، 36؛ نحل، 55، 71، 72، 83، 112؛ اسرأ، 27، 67، 68، 69؛ مؤمن، 61؛ فاطر، 36؛ سبأ، 13، 17؛ سجده، 9؛ نمل، 40، 73؛ لقمان، 12، 32؛ روم، 34، 36، 51؛ زمر، 3، 7؛ ق، 24؛

شورى، 48؛ زخرف، 15؛ رحمان، 13؛ واقعه، 70؛ عبس، 17؛ عادیات، 6.

# کم ظرفیتى: اسرأ، 67؛ حج، 11، 15؛ روم، 51؛ شورى، 48؛ فصلت، 49.

قابلیت، ظرفیت.

# کم فروشى: اسرأ 25؛ هود، 84؛

شعرأ، 183؛ رحمان، 9؛ مطففین، 1، 2، 3.

# کناره‏گیرى پسندیده: کهف، 16؛ مریم،
48، 49.

# کوران و کران: کهف، 101؛ فرقان، 44؛ نحل، 80، 81.

# کور دلى: انبیأ، 45؛ یونس، 42، 43؛

هود، 20، 24؛ اسرأ، 46، 72؛

زخرف، 40؛ روم، 52؛ احقاف، 26؛

فصلت، 44؛ لقمان، 7؛ فاطر، 19، 20، 21، 22؛ حج، 46؛ نمل، 66؛ یس، 9، 10؛ محمّد، 23.

قلب کور.

# کید:

- رحمانى: یوسف، 70، 76.

- زنان: یوسف، 28.

- شیطانى: یوسف، 5، 11، 12.

- کافران: طور، 42؛ سوره فیل.

- گرفتارى کافران در آن: طور، 42؛ سوره فیل.

کید، مکر.

# کینه‏

- بر کندن کینه از دل مؤمنان شایسته کار:

حجر، 47؛ اعراف، 43.

- پندار کینه ورزان: محمد، 29.

- خدا آشکار کننده کینه‏هاى نهفته:

محمّد 29، 37.

- در دلهاى مریض: محمد، 29.

- در دلهاى مریض: محمد، 29.

- دعا براى بیرون راندن آن از دل: حشر، 10.

گ‏
# گناه:

- کوچک شمردن آن: نور، 15.

# گناهکار:

- شیوه برخورد با آنان: 54.

# گوش فرا دادن: توبه، 61.

اخلاق رهبرى، تواضع.

ل‏
# لجاجت

- انکار آیات روشنگر: حج، 72.

- ایمان نیاوردن: حجر، 13؛ انعام‏

111؛هود، 53؛ شعرأ، 187.

- با بهره ورى از نعمتهاى

خداوند: ملک، 21.

- با پیامبران :نسأ، 115.

- با دیدن تمامى معجزات: انعام، 25، 111.

- با لمس نامه آسمانى: انعام، 7.
- پایدارى بر آیین باطل خود: ص، 6.

- پس از آشکار شدن راه هدایت: نسأ، 115.

- پس از آوردن نشانه‏هاى آشکار:

اعراف، 133.

- تضرع نکردن در برابر خداوند:

مؤمنون، 76.

- جادو انگاشتن آیات و نشانه‏هاى روشن خدا: حجر، 14، 15؛ انعام،7.

- در خواستن عذاب براى خود: انفال، 32؛ شعرأ، 198؛

عنکبوت، 209.

- در خواست معجزات واهى: انعام، 111.

- در رهایى از عذاب: مؤمنون، 75.

- در گرفتارى به عذاب: مؤمنون، 76.

- روى بر گرداندن از آیات خدا: انعام، 4.

- کیفر آن: نسأ 115؛ انعام، 7.

- نپذیرفتن دلیلهاى روشن: هود، 53.

انکار، جحد، عناد.

# لعب:

- بازیچه پنداشتن دین: اعراف، 51.

- باطل: طور، 12.

- سر گرمى به آن و غافل از اندرز

پروردگار: انبیأ، 2.

- زندگى دنیا: حدید، 20 ؛ محمد، 36.

- واگذاردن کافران در آن، تا روز موعود:

معارج، 42.

# لغو

- اعراض از آن: مؤمنون، 3اً قصص، 55؛ فرقان 72.

- نشنیدنآن در بهشت: نبأ، 35.

- واگذاردن کافران در آن، تا روز موعود:

معارج، 42.

- اعراض از آن: مؤمنون، 3؛ قصص، 55؛ فرقان، 72.

- نشنیدن آن در بهشت: نبأ، 35.

سبّ، و فحش‏

# لهو

- ترجیح دادن آن بر نماز: جمعه، 11.

- خریدارى آن براى گمراه کردن مردم:

لقمان، 6.

- خو گرفتن دلها به آن انبیأ، 3.

- زندگى دنیا: انعام، 32؛ محمد، 36.

- لهو پنداشتن دین: اعراف، 51.

م‏
# مال

- امید بستن به کردارهاى نیک، نیکوتر از آن: کهف، 46.

- اندوختن آن: همزه، 2
- بخشش آن به خویشاوندان، یتیمان‏

و...: بقره، 177.

- بخشش آن آن در راه آزادى انسانها: نور، 33.

- پندار زیست جاودانه با آن: همزه، 3.

- دوست داشتن آن: عادیات 8؛ فجر، 20.

- زینت زندگى دنیا: کهف، 46.

- سود نداشتن آن در قیامت:

شعرأ، 88.

- شادمانه شمارش کردن آن: همزه، 2.

- کردارهاى نیک بهتر از آن: کهف، 46.

- کردارهاى نیک، ماندگارتر از آن: کهف، 46.

- نازش به آن: تکاثر، 1؛ کهف، 34.

تکاثر

- نطلبیدن آن در برابر تبلیغ دین: هود، 29.

- نهى از پیروى افراد، به خاطر داشتن مال: قلم، 14.

- نهى از نزدیک شدن به مال یتیم: انعام، 152.

# مترفین:

- اقتدا به آیین پدران خود: زخرف، 23.

- ایمان نیاوردن، به رسولان الهى: سبأ، 34.

- تبهکارى در جمعه: اسرأ، 16.

- کیفر آنان: واقعه، 41، 42، 43،

44، 45؛ مؤمنون، 64.

اتراف. رفاه زدگى.

- اقتدا به آیین پدران خود: زخرف، 23.

- ایمان نیاوردن، به رسولان الهى: سبأ، 34.

- تبهکارى در جامعه: اسرأ، 16.

- کیفر آنان: واقعه، 41، 42، 43،

44، 45؛ مؤمنون، 64.

# مجادله:

- القاى آن سوى شیاطین: انعام، 121.

- با پیامبران: انعام، 25؛ اعراف، 71،

نجم، 12.

- با خدا: لقمان، 20.

- پس از آشکار شدن حقیقت: انفال،6.

- در آیات خدا: مؤمن، 35.

- مجادله گرى انسان: کهف، 54.

- مجادله گرى دوستان شیاطین: انعام، 121.

- ناپسندى آن در نزد خدا: مؤمن 35.

- نهى از پیروى مجادله گران: انعام، 121.

- نیکو نحل، 125.

# مجالس گناه: فرقان، 72، مدثر، 45.
# محاجّه‏

- به غیر علم: آل عمران، 66.

- بى اعتنایى به محاجّه گران: آل عمران، 20.

- پرهیز از آن در تبلیغ دین: شورى، 16، آل عمران، 200.

- چگونگى برخورد با محاجّه گران:

آل عمران، 61.

- در باره خدا: بقره، 139؛ انعام، 80.

- روا: آل عمران، 66.

- محاجّه گران بى اندیشه: آل عمران، 65.

آداب سخن گفتن.

# محبت‏

- براى از بین بردن دشمنیها: فصلت، 34.

- براى پاکیزه ساختن افراد: مریم، 13.

- خدا، ایجاد کننده آن بین انسانها: روم، 21.

- خدا، ایجاد کننده آن بین همسران:روم، 21.

الفت و مهربانى.

# محبوبیّت: مریم، 96.

آثار عمل صالح.

# مداهنه: واقعه، 81.

بى تفاوتى، سازشکارى.

# مرأ: کهف، 22.

مجادله.

# مراقبت: حشر، 18

# مزد نطلبیدن: کهف، 77.

ادب تبلیغ.

# مسؤولیت پذیرى: یوسف، 55.

# مزد نطلبیدن: کهف، 77.

ادب تبلیغ‏

# مشورت:

- در بازگیرى فرزندان از شیر: بقره، 233.

- در کارها: آل عمران، 159؛ شورى، 38.

# مقابله به مثل: انفال، 58.

ظلم‏

# مکر

- آراستگى آن در نظر کافران: رعد، 33.

- آگاهى خدا از مکر ستمکاران: ابراهیم، 46؛ رعد، 42.

- از بین رفتن آن: فاطر، 10.

- بى اثربودن آن: رعد، 42.

- تبهکارى از روى مکر: فاطر، 10.

- خدا بهترین مکر کنندگان: آل عمران
54.

- در آیات خدا: یونس، 21.

- دلتنگ نشدن از آن: نحل، .127

- سریع‏تر بودن مکر خدا، یونس، .21

- غفلت از مکر خدا: نمل، .51

- فرجام آن، نمل، .51

- کیفر آن: انعام، 124؛ فاطر، 10؛

نحل، 26، .45

- مکر با خود: انعام، .123

- مکر خدا در برابر مکر کافران: آل عمران، 54؛ نمل، 50.

- مکر مجرمان: انعام، 123، 124.

- مکرهاى بزرگ و بنیاد بر افکن: ابراهیم، 46؛ نوح، 22.

- نوشته شدن آن، از سوى رسولان خدا: یونس، 21.

فریبکارى، کید.

# ملاکهاى ارزشى: غافر، 58؛ تحریم، 5؛ جاثیه، 21.

ارزشها

# ملالت: انبیأ، 19، 20.

# ملامت:

- ملامتگرى کافران سر کش: مائده، 54.

- نهراسیدن از ملامت ملامتگران: مائده، 54.

#منت‏

- انفاق بدون منت: بقره، 262.

- به خاطر اسلام آوردن: حجرات، 17.

- منت گذاردن خدا، به خاطر نمودن راه ایمان: حجرات، 17.

# موعظه:

- براى پرهیزگاران: مائده، 46.

- براى داشتن عذر: اعراف، 165.

- براى هلاک شوندگان: اعراف، 165.

- به پرهیز از شرک: لقمان، 13.

- به رفتار نیک با زنان طلاق داده شده: طلاق، 2.

- به قیام براى خدا: سبأ، 46.

- خواندن مردم به راه خدا، با موعظه نیکو: نحل، 125.

- فراموشى آن: اعراف، 164.

- مؤثر: نسأ، 63.

- موعظه خدا: نور، 17؛ نسأ، 58، نحل، 90.

نزول موعظه براى مؤمنان: هود، 120.

# مهربانى: توبه 128.

# مهمان نوازى: ذاریات، 121.
آداب مهمانى.

ن‏
# نام گذارى: مریم، 7.

# نجوا: نسأ، 114؛ انعام، 112؛ انبیأ، 3؛ اسرأ، 47؛ مجادله، 7، 8، 9، 10، 13.

- آگاهى خدا از آن: اسرأ، 47؛ مجادله، 7.

- بى فایده: نسأ، 114.

- جو از آن در باب نیکى و پرهیزگارى: مجادله، 9.

- ستمگران علیه پیامبر: انبیأ، 3.

- کار شیطان: مجادله، 10.

- نهى از آن در باب گناه: مجادله، 8، 9.

# نذیر: نجم، 56.

انذار و تبشیر.

# نعمتها: رحمان‏

یاد آورى نعمتها.

# نفاق و نفاق ورزان‏

- آزار رسانى: توبه 61.

- اتحاد دروغین: حشر، 13.

- اجسام بى روح: منافقون، 4.

- ادعاى اصلاح در زمین: بقره، 11؛ نسأ، 63.

- استکبار: منافقون، 5.

- استهزأ از سوى خدا: بقره، 15.

- استهزاى حق: نسأ، 14.

استهزاى مؤمنان: بقره 14.

- اعراض از راه خدا: منافقون، 2، 5.

- اعلان همراهى با شیطانها: بقره، 14.

- افزودن بر بیمارى دلهاى آنان: بقره، 10.

- امر به منکر و نهى از معروف: توبه، 67.

- انفاق از روى کراهت: توبه، 102.

- با رهبرى: نسأ 81، 61.

عناد با رهبرى.

- باز گرفتن روشنایى از آنان: بقره، 17.

- بخل ورزى: احزاب 19؛ توبه، 67، 76.

بخل‏

- بدخواهى: توبه، 50.

- بد دلى: بقره، 204.

- بر خورد با آنان: توبه، 73، 84، 94، 118؛ نسأ، 9، 89.

- بهانه‏گیرى: توبه، 49؛ احزاب، 12.

- بى اثر بودن استغفار براى آنان:

منافقون، 6.

- بى اعتنایى به مراسم آنان: توبه، 84.
- بیخردى آنان: بقره، 13.

- بیخرد انگاشتن مؤمنان: بقره، 13.

- بیمار دلى: بقره، 10؛ مائده، 52.

- پشیمانى از آنچه در دل نهادن داشته‏اند: مائده، 52.

- پر توقعى: احزاب، 19.

- پلیدى: توبه، 95، 125.

- پنداشتن هر آوازى را به زیان خود: منافقون، 4.

- پیمان شکنى: توبه، 75، 76، 77؛ احزاب، 15.

- تبهکارى: بقره، 12.

- تبلیغات بد: منافقون، 8.

- ترس، توبه، 57، 86؛ احزاب، 19؛ حشر، 13.

- تفرقه انگیزى: توبه، 107.

اختلاف و تفرقه.

- تقلب: توبه، 48.

تن پرورى: توبه، 42.

کسالت.

- توبه آنان: نسأ، 146.

- توطئه گرى: منافقون ، 7،8.

- توجیه گرى: نسأ، 72، 73؛ توبه، 65.

- تهمت: انفال، 49.

- چرب زبانى: بقره، 203؛ منافقون، 4.

- حرص: احزاب، 19.

- حق گریزى: منافقون، 5.

- خدعه گرى: بقره، 9؛ نسأ، 142.

- خریدارى گمراهى به هدایت: بقره، 106.

- خلوت کردن با شیطانهاى خود: بقره، 14.

- خود برتر بینى: منافقون، 8.

استکبار

- خود پسندى: توبه، 58.

- خود خواهى در گناهکارى: بقره، 204.

- خود زیانى: توبه، 69.

- خود فریبى: حدید، 13.

- خوش سخن: منافقون، 4.

- خوش ظاهر: منافقون، 4.

- خیانت کارى: احزاب، 14؛ حشر، 12.

- در ایمان: بقره، 8؛ مائده، 43.

- در جنگ: 167، 168.

- دو دلى: نسأ، 143؛ توبه، 45، 110.
شک و تردید.

- دروغگویى: توبه، 90؛ حشر، 11؛

منافقون، 1.

- دشمنى با حق: منافقون، 4.

حق گریزى.

- دنیا پرستى: احزاب، 16.

- دوستى با کفار: نسأ، 139؛ حشر، 11.

- روحیه استکبارى: بقره، 204.

- روى گردانى از حکم حق: مائده، 43.

- ریا کارى: نسأ، 142.

- سپر ساختن از سوگندها: منافقون، 4.

سر گردانى در طغیان خویش: بقره، 15.

- سستى در عمل: احزاب، 18.

- سمپاشى در افکار: احزاب، 12.

- سنگ اندازى: احزاب، 18.

کار شکنى.

- سؤ استفاده از مقدسات: توبه، 107.

- شادمانى دروغین: توبه، 81.

- شایعه پراکنى: احزاب، 12.

- شک: حدید، 13.

- شگفت انگیزى سخنان آنان: بقره، 204.

- ظاهر سازى: منافقون، 4.

فریبکارى.

- ظلم: نور، 50.

- عناد با رهبرى: توبه 63؛ منافقون، 7.

عناد و لجاجت.

- عدم اطمینان به خود: منافقون، 4.

- عیبجویى: توبه، 58، 79.

غرور: حدید، 13.

- فتنه انگیزى: توبه، 47، 48، 49.

- فرار از وظیفه: توبه، 45، 86؛ احزاب، 13، 16.

- فرصت‏طلبى: نسأ، 141؛ احزاب، 19؛ حدید، 13.

- فریب خود: بقره، 9.

- فریبکارى: حشر، 16.

- فریب مؤمنان: بقره، 9.

- فساد در زمین: بقره، 204.

- فسق: توبه، 8، 96.

- قسم دروغ: نسأ، 62؛ توبه‏42، 56، 62، 74، 95، 96، 107؛ منافقون، 2.

قسم بى جا.

- قلبهاى پراکنده: حشر، 14.

- قلب نا آگاه: توبه، 127.

- قلب مریض: بقره، 10؛ احزاب،
13؛ توبه، 125.

- قلب مهر شده: منافقون، .3 قلب

کار شکنى: منافقون، 2، .5 قلب‏

- کار شکنى: منافقون، 2، 5.

صدّ از راه خدا، سنگ اندازى.

- کرند و لال و کور: بقره، 18.

- کسالت در عبارت: نسأ، 143؛ توبه، 54، 57.

- کفر به آیات حق: نسأ، 139.

- کیفر آنان: بقره، 10؛ نسأ، 138، 145؛ احزاب 24، 73؛ حدید، 23؛ تحریم، 9؛ فتح، 6.

کینه توزترین دشمنان: بقره، 204.

- گواه گرفتن مردم بر درستى اعتماد خود: بقره، 204.

- گوش نهادن به دروغ: مائده، 42.

- نا آمرزیدگى آنان: منافقون، 6.

- نابود کنندگان کشتزارها و دامها: بقره، 204.

- نابینا رها شدگان در تاریکى؛ بقره، 17.

- نجوى: توبه، 78.

نجوى‏

- نشانه‏هاى آن: احزاب، 12.

- نفرین شدگان: منافقون، 4.

- نفهمى: منافقون، 3، 7، 8.

- واگذارى آنان: بقره، 15.

- هدایت ناپذیرى: نسأ، 88.

- هم سویى با دشمنان اسلام:

آل عمران، 119.

هم صحبتى با یهود و نصارا: مائده، 52.

# نفرین:

- بر ایمان نیاورندگان: مؤمنون، 44.

- بر بیمار دلان: محمد، 23.

- بر تهمت زنندگان: نور، 23.

- بر خود: انفال، 32.

- بر ستمکاران، مؤمنون، 4؛ هود، 95.

- بر کافران: هود، 60.

# نفع رسانى: رعد، 17.

# نسیان: حشر، 21.

# نصیحت: هود، 34.

خیر خواهى.

# نظافت: اعراف، 31، 32، حج، 29.چ‏

# نفس

- آراسته گر کارها: یوسف، 18، 83؛ طه، 96.

- آرامش یافته: فجر، 28.

قلب

- فرماندهنده به بدیها: یوسف، 53.
# نوع دوستى: توبه، 128.

# نهى از منکر: هود، 116؛ نحل، 90.

# نیکو کارى: نمل، 89؛ حج، 77.

- نیکى به دیگران: احزاب، 6.

- نیکى به خویشان: نحل، 90.

و
# والدین‏

- احسان به آنان: عنکبوت، 8؛ احقاف، 15، 17.

- با اکرام سخن گفتن با آنان: اسرأ، 23.

- به درشتى خطاب نکردن آنان: اسرأ، 23.

- تشکر از آنان: لقمان، 14.

تواضع در برابر آنان: اسرأ، 24.

- دعا براى آنان: اسرأ، 24.

- رفتار نیکو با آنان: لقمان، 15.

- محدوده پیروى از آنان: لقمان، 15.

- نهى از پیش داشتن آنان بر خدا و پیامبر: توبه، 24.

- نهى از دوستى باز دارنده از جهاد در راه خدا: توبه، 24.

- نهى از دوستى با پدران کافر: اسرأ، 24.

- نیاز آنان: اسرأ، 23.

- نیکى به آنان: مریم، 14، 32.

# وحدت: آل عمران، 103؛ انبیأ، 92؛ مؤمنون، 52.

# وسوسه گرى: طه، 120؛ ناس، 2، 4، 5؛

# وسوسه نفسانى: ق، 16.

# وظیفه‏شناسى: توبه، 44؛ نور، 62.

فرار از وظیفه.

# وعده:

- خلف وعده: طه، 86.

- رحمانى: طه، 86.

- ستمکاران: فاطر، 40.

- شیطانى: اسرأ، 64.

# وفاى به عهد:

- باز خواست خدا، از وفاى به عهد خود: احزاب، 15.

- با مشرکان وفادار: توبه، 4، 7.

- به عهد خدا: بقره، 40؛ رعد، 20؛ نحل، 91؛ احزاب، 15.

- پاداش وفاى به عهد خدا: فتح، 10.

- وفاى خدا به عهد: بقره، 40؛ توبه، 111؛ انبیأ، 9؛ مریم، 54، 56.

# وفاى به نذر: حج، 29؛ انسان، 7.

# وصیت: لقمان، 114؛ عنکبوت، 8.

ه
# هجر جمیل: مزمل،10، 11.

بى اعتنایى مصلحتى‏

# هجرت: حج، 58.

# هواى نفس:

- ایمان نداشتن پیروان آن، به قیامت: طه، 16.

- باز دارندگان نفس، از هوا: نازعات، 40.

- به خدایى گرفتن آن: فرقان، 43؛ جاثیه، 23.

- پیامدهاى دنباله روى نفس، از هوا: نسأ 135.

- پرده افکندن خدا، بر دیدگان پیروان آن جاثیه 23.

- پیروان آن، گمراه‏ترین گمراهان: قصص، 50.

- پیروى از آن: محمّد، 16؛ نسأ، 135؛ نجم، 23.

- پیروى از آن، انحراف از راه خدا: ص، 26.

- پیروى از آن، عامل گناهان بزرگ: مائده، 30.

- پیروى از آن، عامل نافرمانى رسولان حق: قصص، 50.

- پیروى از پیروان آن، عامل روى گردانى از قیامت: طه، 16.

- پیروى از پیروان آن: کهف، 28؛ ص، 26؛ طه، 16.

پیروى از هواهاى گمراهان: مائده، 77.

- پیروى ستمکاران از آن: روم، 29.

- تکذیب مخالفان آن: مائده، 70.

- تکذیب معجزات، از سوى دنباله روهاى آن: قمر، 3.

- کشتن مخالفان آن: مائده، 70.

- کیفر پیروان آن: ص، 26.

- گمراه شدن پیروان آن، از سوى: جاثیه 23.

مهر نهادن خدا بر دل و گوش پیروان آن:

جاثیه، 23؛ محمد، 16.

نفس‏

هماهنگى گفتار و کردار: فصلت، 33.

# همت بلند:

- خواستارى خیر دنیا و آخرت: بقره، 201.

- خواستارى کشت آخرت: شورى، 20.

- نفروختن آیات خدا به بهاى اندک: آل عمران، 199.

# همت پست:

- خریدارى جادو: بقره، 102.
- فروختن آخرت، به زندگى دنیا: بقره، 86.

- فروش دست نوشته‏هاى خود، به نام کتاب خدا: بقره، 79.

- فروش شدن به کتاب خدا، از روى حسد؛ بقره، 90.

- گزیدن عذاب به جاى آمرزش: بقره، 175.

- گزیدن گمراهى، به جاى هدایت: بقره، 175.

# همنشین بد: فرقان، 28، 29؛ مدّثر، 45.

آداب مجالست.

ى‏
# یأس از رحمت خدا

- بى ایمانان به آیات خدا و دیدار او: عنکبوت، 23.

- تنگ گرفته شدگان در زرق: فجر، 16.

- رنج رسیدگان: روم، 36.

- کافران: یوسف، 87.

- گزند رسیدگان: اسرأ 83؛ فصلت، 49.

- نعمت گرفته شدگان: هود، 9.

- نهى از آن: زمر، 53، حجر، 55.

# یاد آورى نعمتها: مائده، 7، 20؛ اعراف،

86؛ ابراهیم، 9؛ احزاب، 9، 10؛

زخرف، 3؛ طور، 29.

شکر

# یارى نخواستن از گمراهان: کهف، 51.

# یقین به قیامت: حاقه، 20، 24.

# یتیم نوازى:

- اداره آنان از خمس: افعال، 41.

- اصلاح حال آنان: بقره، 220.

- به نیکویى سخن گفتن با آنان نسأ، 8.

- پناه دادن به آنان: ضحى، 6.

- پرهیز از خوردن مال آنان نسأ، 2، 6.

- پرهیز از نزدیک شدن به مال آنان: انعام، 152.

- تغذیه آنان: بلد، 14، 15.

- دادن مال آنان: نسأ، 2.

- رعایت مصلحت آنان: انعام، .152

- رفتار عادلانه با آنان: نسأ .128

- عدالت در کار آنان: نسأ، .3

- ناپسندى بى حرمتى به آنان: فجر، .7

- ناپسندى راندن آنان: ماعون، .2

- نگهدارى مال آنان: کهف، 9.

- هدیه دادن به آنان: نسأ، 8.