نشر و تحلیل اخبار از دیدگاه اسلام

عناوین مورد بحث دراین نوشته بدین قراراست :

حس کنجکاورى واخبار جدید.

گوناگونى اخبار

بازتاب اخبار

انگیزه هاى گزارش دهندگان و شنوندگان دیدگاه اسلام :

1. نقل و پخش اخبار پس از تحقیق .

2. حفظ حرمت هنگام نقل اخبار.

3. حفظ اسرار نظام در پخش اخبار.

4.ارزیابى و تحلیل اخبار.

5. خطوط کلى در تحلیل ابعاد مثبت اخبار.

6. چگونگى برخورد با بحرانهاى سیسى و شایعات .

حس کنجکاورى واخبار جدید
انسان در جستجوى اخبار جدیداست . هر فردى که به دیگرى برخورد مى کند مى گوید: چه خبر تازه ؟

و ما مى دانیم که تمامى رویدادهاى جهان به وسیله رسانه هاى گروهى نشریات جراید مجلات و تلکس ها به گوش مردم مى رسد و نیازانسانها را به اخبار و نو جدید بر طرف مى سازد.

آنچه جاى پرسش است این که چرا همه انسانها خواهان اخبار دست اول مى باشند؟.

باید گفت : حس کنجکاورى از غرائز ذاتى و فطرى انسان است انسان ذاتا مى خواهد مجهولات خود را کشف کند و آنچه را نمى داند
یادگیردازاین رو هم خبر و گزارش تازه اى برایش نشاط آوراست .

این مثال را شنیده ام که:[ لکل جدید لذه] . براى هرامرى جدیدى لذت و نشاطى است .

اخبار تازه هم بدین سبب مسرت بخش و لذت آور واخبار کهنه و تکرارى ملال آوراست .

گوناگونى اخبار
روشن است که هر خبرى محتوا و معناى خاصى را در بر دارد. ماامروز در جراید و وسائل ارتباط جمعى اخبارى به عنوان اخبار سیاسى اقتصادى جنگى هنرى و مذهبى داریم که براى هر بخشى از آنها شنوندگان و علاقمندانى است .

علاوه براین در هر کدام از زمینه هاى مزبور مجلات ویژه هفتگى و ماهنامه منتشر مى شود.ارگانها و موسسات هر کدام مجله و بولتن دارند واخبار مربوط را تعقیب مى نماید و همچنین جناحها و جمعیت هاى سیاسى براى خود روزنامه مجله و نشر به چاپ و منتشر مى کنند.

اخبار تحریف شده و شایعات بخش دیگرى ازاخبار کنونى جهان را تشکیل مى دهد.

بازتاب اخبار
بدیهى است که پخش هر رویداد و گزارشى در جامعه آثار خوب و سازنده و یا زیان بار و مخربى را مى تواند داشته باشد.اگراخبار و گزارشها دروغ و یاس آور باشد ملتى را نگران و بدبین مى کند و چنانچه راست و امیدبخش باشد اجتماعى را زنده و پرنشاط مى سازد.

البته یک خبر درافکار گوناگونه از نظر مکتب و عقیده بازتاب هاى مختلفى را مى تواند داشته باشد.از باب نمونه :انتشارارتحال حضرت امام[ ره] در وسائل ارتباط جمعى مسلمانان و مستعفین جهان را غمگین و در عین حال مصمم تر به ادامه راه آن حضرت مى نماید ولى مستکبرین و دشمنان اسلام را خوشحال و وادار به موضع گیریهاى کینه توزانه مى کند.

انگیزه هاى گزارش دهندگان و شنوندگان
در پخش و تحلیل اخبار گویندگان و شنوندگان انگیزه ها واغراض گوناگونى دارند. هدف یک گزارش دهنده آرامش خاطر شنوندگان و غرض دیگرى اضطراب و نگرانى اشخاص و مردم است .

یک گوینده و هنرمند براى ترویج دین خدا اخبار و صحنه هایى را منعکس مى کند و یک خبرنگار و فیلمبردار جهت ضربه زدن به اسلام و مسلمانان گزارش و فیلم تهیه مى نماید.

شنونده اى اخبار را براى آشفته کردن بازاراقتصاد و بالا بردن قیمت تعقیب مى کند و دیگرى گزارشها را گوش مى دهد تا به نیرنگ هاى سیاسى و نقشه هاى اقتصادى جهان خواران آگاهى پیدا کند.

دیدگاه اسلام
با توجه به ابعاد گوناگون اخبار که در بالا بدان اشارت رفت نمى توان نظراسلام را در همه جا و حتى در یک بخش از خبار هم یکسان بیان و تطبیق کرد و تا جنبه هاى مختلف یک خبر ملاحظه نشود تبیین دیدگاههاى اسلام و پیاده کردن آنها بر موراد خاص نادرست است .

به هر حال اگر نمى توان درباره هر خبرى به صورت جزئى و موردى نظر ثابتى راازاسلام بیان و تطبیق کرد ولى مى توان یک چارچوب کلى و جامع از دیدگاه هاى اسلام را براى نقل و تحلیل اخبار ترسیم نمود تا اشخاص و گزارش دهندگان خود در پخش و بررسى رویدادها جنبه هاى گوناگونه یک خبر رااز نظراسلام و عینیت خارج مد نظر قرار دهند:

1. نقل و پخش اخبار پس از تحقیق
در درجه نخست براى پخش و تحلیل اخبار باید ملاحظه کرد که آیا اخبار رسیده دقیق و مورداطمنیان است یا تحریف شده و بى اساس .

خداوند دراین آیه مى فرماید:[ ان جائکم فاسق بنبا فتبینواان تصیبوا قوما بجهاله فتصبحوا على ما فعلتم نادمین] 1 .

اى مومنان 1اگر فرد فاسقى براى شما خبرى گزارش داد و نقل کرد درباره آن تحقیق کنید. مبادا به گروهى و جمعیتى از روى نادانى آسیب برسانید. آنگاه بر کرده خود پشیمان شوید.

مفسرین در شان نزول این آیه گفته اند:

[ولید بن عقبه از طرف پیامبر[ص] براى جمع آورى زکات از قبیله بنى المصطلق اعزام شد. هنگامى که اهل قبیله از آمدن نماز نماینده رسول خدا[ص] با خبر شدند به استقبال اوشتافتند اما ولید به خاطر سابقه خصومت خود با قبیله فکر کرد آنان قصد کشتن او را دارند. لذا در وقت بازگشت بدون تحقیق خدمت پیامبر[ص] عرض کرد: آنان از پرداخت زکات سرپیچى کردند]. 2

چون امتناع از زکات در حکم کفر و قیام بنى المطلق بر ضدحکومت اسلامى بود پیامبر[ص] خشمگین شد و تصمیم پیکار با ن قبیله را گرفت . این جا بود که آیه فوق نازل شد.

آنچه ازاین آیه شریفه باید بیاموزیم این که : هنگام نقل اخبار چه در صد و سیما و جراید و چه در بولتن هاى محرمانه و جلسات خصوصى صحت خبر و مورد وثوق بودن مثابع و گزارش دهندگان تحقیق شود.

روشن است که اگر منابع اخبارافراد بى تقوا و غیرموثق باشند نمى توان به آن گزارشهااعتماد کرد واگر بناست منتشر گردد باید صحت آنهااز راههاى دیگرى تایید شود.

منابع اخبار و گزارشها در جمهورى اسلامى لازم است از خبرنگارانى باشد که مورداطمینان از نظر تقوا و ضبط جزئیات هستند و چنانچه از طریق خبرگزاریهاى بزرگ استکبارى همچون رویتر یونایتدپرس آسوشیتدپرس تاس و خبرگزارى فرانسه اخبارى در رسانه هاى جمهورى اسلامى پخش مى شود باید پس از بررسى و صحت سنجى توسط اهل

اهل فن و صاحب نظران متعهد باشد چه این که گزارشها واخبار خبرگزاریها جهان نه تنها مورداطمینان نیست که پراز تحریف و دروغ و غرض ورزى است .

نتیجه اى که تاکنون گرفتیم تحقیق در صدق و درست بودن اخبار نخستین اصل در پخش و تحلیل رویدادهاست . بنابراین : نقل گزارشها بدون بررسى صحت و سقم آنها خود نوعى دروغ گفتن هم هست و آیات واحادیث در زمینه حرمت و نکوهش کذب و دروغ فراوان است . مااز باب نمونه چند روایت دراثبات همین معنى ذکر مى کنیم :

الف رسول گرامى[ ص] مى فرماید:

[کفى بالمرء من الکذب ان یحدث بکل ماسمع] 3 .
براى دروغ گفتن شخص همین بس که هر چه را شنیده بازگو کند.

ب على[ ع] در نامه خود به حارث همدانى دستور مى دهد:

[ولا تحدث الناس بکل ماسمعت به فکفى بذلک کذبا] 4 .
هر چه را شنیدى براى مردم نقل مکن که همین قدر در دروغ بودن کافى است .

ج باز مولاى متقیان[ ع] مى فرماید:

[لاتحدث عن غیرثقه فتکون کذابا] 5 .

بدون اطمینان سخن مگو که دروغگو محسوب مى شوى .
امیرالمومنین[ ع:]

[لاتقل ما لاتعلم] 6 .
چیزى را که نمى دانى بازگو مکن .

تاکنون سخن از مذمت و زشتى نقل اخبار بودن تحقیق بود. حال مى گوییم : هر کجا علم واطمینان نیست نبایدایستاد.

[ولاتقف مالیس لک به علم ان السمع والبصر والفواد کل اولئک کان عنه مسئولا] 7 .
خداوند سخن گفتن و پخش اخبار بدون اطمینان را نهى کرده است همچنانکه گوش را در قبال گفته ها واخبار بدون علم و چشم را در قبال صحنه ها و نمایشهاى بى اساس واندیشه و دل را در تاثیراز گزارشها و شنیدنیهاى غیرموثق مسوول مى شمارد.

2. حفظ حرمتها هنگام نقل اخبار
یکى از دستورهاى اکیداسلام که باید در همه حال بویژه در هنگام پخش و تحلیل اخبار مراعات نمود حفظ حرمتها و آبروى اشخاص مومن است .

در جامعه اسلامى باید حریم و آبروى تک تک مسلمانان حفظ شود و حرمتها شکسته نشود. روشن است که دراین زمینه مسوولیت دست اندرکاران بولتن ها روزنامه ها مجلات صدا و سیما و تریبونهاى مجلس وامامت جمعه سنگین تراست .

پخش هر خبرى که شخصیت مومنان را خرد مى کند گناه و حرام است و فرقى هم نمى کند که محتواى اخبار تهمت واشاعه فحشاء باشد یا غیبت و سوءظن و ...

آیات واحادیث دراین بخش زیاداست و ما نمونه هایى رااز باب تیمن و تبرک یادآور مى شویم :

الف پخش اخبار بهتان آمیز.

[ اذا تلقونه بالسنتکم و تقولون بافواهکم مالیس لکم به علم و تحسبونه هینا و هو عندالله عظیم]. 8
به یاد آورید هنگامى که آن تهمت رااز زبان یکدیگر مى گرفتید و با دهان خود سخنى مى گفتید که به آن یقین نداشتید و آن را مساله کوچکى مى پنداشتید بااین که در نزد خدا بزرگ است .

این آیه در ضمن آیات افک است که منافقین تهمت به همسر پیامبر عایشه زدند و مومنان هم بدون فکر و تحقیق آن را شایع کردند لذا خداوند خوش باورى و آلت دست قرار گرفتن مومنان را مورد نکوهش قرار مى دهد و مى گوید چرا شما بدون یقین و بررسى یک خبر بهتان آمیز را در بین خود پخش مى کنید؟

ولولااذا سمعتموه قلتم مایکون لناان نتکلم بهذا سبحانک هذا بهتان عظیم 9 .
چرا هنگامى که آن را شنیدید نگفتید براى ما مجاز نیست بدان تکلم کنیم ؟ خداوندا! تو منزهى واین تهمت بزرگى است .

باز دراین آیه براین امر تاکید شده است که چرا مومنان هنگام شنیدن نسبت دروغ زبان خود را کنترل نکردند در آیه 14 همین سوره خداوند مومنان را سرزنش مى کند که چرا نسبت به خودتان حسن ظن ندارید؟ 10

به هر حال آیات افک در سوره نور را باید در کتابهاى تفسیرى مثل المیزان یا تفسیر نمونه مطالعه کرد و خطر شایعه سازان منافق و ساده اندیشى مردان و زنان مومن را دریافت که چگونه در نقل اخبار بدون تامل و تقوا آبرو و حرمت خاندان رسالت را خدشه دار مى نمایند!.

البته از آیات درس دیگرى هم مى گیریم که بهترین راه مبارزه با شایعات بیدارى وجدان عمومى واحساس مسوولیت و خدا ترسى جامعه اسلامى است .

رسول گرامى اسلام[ ص] مى فرماید:

[ ان الله حرم من المسلم دمه و ماله وان یظن به ظن السوء]. 11
خداوند تجاوز به خون و مال مسلمان را حرام نموده واجازه نداده که کسى به یک فرد مسلمان گمان بد ببرد.

در حدیث دیگرى پیامبراسلام[ ص] مى فرماید:

[ المومن حرام کله : عرضه و ماله و دمه] 12 .
همه چیز مومن محترم است و باید حفظ شود: آبرو مال و خون .

امام صادق ( ع ) مى فرماید:

[ اذااتهم المومن اخاه انماث الایمان من قلبه کما ینماث الملح فى الماء] 13 .
وقتى که مومن به برادر دینى خود تهمت بزند ایمان در قلبش ذوب مى شود همچنانکه نمک در آب حل مى گردد.

ب .اشاعه فحشاء و تجسس از عیوب دیگران .

برخى مواقع اخبارى که پخش مى شود و
آبروى مومنان را مى ریزد دروغ و تهمت نیست بلکه گناهان و عیوب مسلمانان و برادران دینى است که از روى نادانى یا هواى نفس انجام گرفته واحیانا مخفیانه هم بوده است و هنوز لغزشهایشان به سرحد تجاهر به فسق و گستاخى و پرده درى آشکار نرسیده است .

اسلام پخش چنین مسائل واخبارى را در محافل خصوصى و عمومى مجاز نمى داند بلکه اشاعه فحشاء و معصیت بزرگ مى شمارد و تحقیق در چنین جرائم و پرونده هایى را تجسس از زندگانى شخصى مومنان و گناهى دیگر محسوب مى کند.

[ ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فى الذین آمنوا لهم عذاب الیم فى الدنیا والاخره] 14 .... .
تحقیقا براى کسانى که علاقه به پخش گناه و فحشاء در میان مومنین را دارند عذاب دردناکى در دنیا و آخرت فراهم است .

در جامعه اسلامى تنها گناه و سرپیچى ازاحکام خدا زشت نیست بلکه بیان پخش و شایع کردن آن هم در هر جمع و تریبون و نوشته اى گناه و تمرد در برابر خداست .

در دوره اول مجلس شوراى اسلامى برخى از لیبرالها براى اثبات هتک حرمت و برملا کردن عیوب اشخاص رقیب بدین سخن تمسک مى کردند که نفس بدى و گناه زشت است و آن هم انجام گرفته و گرنه بیان گناه پس از وقوع بدون اشکال است !

متاسفانه بعضى از دست اندرکاران وسائل ارتباط جمعى و صاحبان تریبونهاى آزاد فکر مى کنند:

آزادى بیان واحزاب در قانون اساسى در چهارچوب دمکراسى غرب معنى مى دهد و توجه ندارند که در خود قانون اساسى جمهورى اسلامى صریحا مى گوید:اسلام بر تمام قوانین دیگر حاکم است .

آزادى بیان دراسلام به معناى هتک حرمت اشخاص محترم وافشاگرى عیوب مومنین و لجن مال کردن یکدیگر در صحنه انتخابات و کرسى وکالت و وزارت و ریاست نیست .

در آیه 12 سوره حجرات خداوند به مومنین خطاب مى کند: شما حق تجسس ندارید 15 .

امام صادق[ ع] از رسول خدا[ص] نقل مى کند:

[لاتطلبوا عثرات المومنین فان من تتبع عثرات اخیه تتبع الله عثراته و من تتبع الله عثراته یفضحه ولو فى جوف بیته] 16 .
دنبال لغزشهاى مومنین نباشید. هر کس از عیوب برادرایمانى خود تحقیق کند خدا هم عیوب او را دنبال کرده و در درون خانه اش هم که باشد رسوایش مى سازد.

على[ ع] در نامه خود به مالک اشتر مى گوید:

فان فى الناس عیوباالوالى احق من سترها 17 .
در مردم اشکالات و عیوبى هست که فرمانروا و حاکم سزاوارتراز دیگران به پوشاندن آنهاست .
امام صادق[ ع] مى فرماید:

[من قال فى مومن ماراته عیناه و سمعته اذناه فهو من الذین قال الله عزوجل ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه]... .
هر کس از یک مومن لغزشى با چشم خود دید یا با گوش خود شنید و آن را پخش کرد از زمره کسانى است که خداوند درباره شان فرمود: تحقیقا براى اشخاصى که دوست دارند در بین مومنین اشاعه فحشاء کنند عذاب دردناکى است ...

به هر حال حفظ آبرو و حرمت مومن در غیاب و حضور در روزنامه و رادیو و در جلسه خصوصى و عمومى لازم است و هیچ مومنى اگرایمان دارد نمى توان در حق زنان و مردان مومن تهمت بزند تفتیش نماید و شیعه پراکنى نماید و هر چه چنین گناهى بیشتر پخش گردد و دراخبار و نوشته ها درج شود عذاب الهى دردناکتراست . .

از این معنى هم نباید چشم پوشى کرد که نه تنها حفظ آبروى تک تک مومنان واجب است بلکه حفظ آبروى هر صنف و گروهى از مومنان ( همچون روحانیت متعهد) هم ضرورى است . و در راس همه واجبات حفظ آبروى نظام اسلامى و شخصیتهاى موثر در آن مى باشد که در واقع حفظ حرمت همه مسلمانان است و ما ملاحظه کردیم که در آیات و روایات مزبور خطاب به جمع مومنین بود.

بنابراین پخس و تحلیل هر خبر وانتقادى که موجب شکسته شدن قدرت و آبروى حکومت اسلامى در نظر ملل مسلمان و مستضعف شود گناه نابخشودنى است . ما فراموش نکرده ایم که حضرت امام رحمه الله علیه در پیام خود به روحانیون و مراجع پخش اخبار و تحلیلها وانتقاداتى که حربه تبلیغاتى به دست دشمنان اسلام و قدرتهاى استکبارى مى دهد و در نتیجه حیثیت و عظمت جمهورى اسلامى از بین مى رود محکوم کردند.

ج . نقل اخبار بر پایه گمان و بدگویى .

از جمله اخبار که باعث آبروریزى اشخاص بى گناه مى شود گزارشهایى است که براساس بدگمانیها پیش داوریها بدبینیها و بدگوییها تنظیم گشته است .

[یاایهاالذین آمنوااجتنبوا کثیرا من الظن او بعضى الظن اثم ولاتجسسوا و لایغتب بعضکم بعضا 18 ... ولایسخر قوم من قوم] 19 .
دراین آیه خداوند به مومنین خطاب مى کند: بسیاراز گمان بپرهیزید محققا برخى گمانها گناه است ...از یکدیگر غیبت و بدگویى نکنید و یکدیگر را مسخره ننمایید.

در آیه دیگر مى فرماید:

[ولاتسبواالذین یدعون من دون الله] 20 .
اى مومنان ! معبود کسانى که غیراز خدا را عبادت مى کنند ناسزا نگویید.

باز در آیه دیگر:

[ویل لکل همزه لمزه] 21 .
واى بر عیب جویان طعنه زن !

آنچه ازاین آیات مى خواهیم استفاده کنیم این که : نقل اخبار تحلیلها وانتقادات نباید بر
اساس بدبینى و بدگویى استوار باشد و بسیارى از هتک حرمتها آبروریزیها و ترور شخصیتها از سوءظن و بدبینى سرچشمه مى گیرد و در شکل غیبت و بدگویى واستهزاء و ناسزا به عنوان اخبار جدید منتشر مى شود.

ان النبى[ ص] نظرالى الکعبه فقال :[ مااعظمک واعظم حرمتک والمسلم اعظم حرمه منک حرم الله دمه و عرضه وان یظن به ظن السوء] 22 .

رسول خدا[ص] به کعبه نگاه کرد و فرمود: چه با عظمت هستى و حرمت تو چقدر زیاداست ! ولى حرمت مسلمان از حرمت و بیشتراست . خدا جان و آبرو و مال مسلمان و سوءظن درباره او را حرام فرموده است .

ان النبى[ ص] قال ایاکم والظن فان الظن اکذب الحدیث . 23
رسول خدا فرمود:از سوءظن دورى کنید که سوءظن دروغترین سخنان است .

[ ایاکم والظن فان الظن اکذب الکذب] 24 . .
رسول خدا[ص] فرمود:از سوءطن بپرهیزید که آن از دروغترین دروغهاست .

[سوءالظن یفسدالامور و یبعث على الشرور] 25 .
على[ ع] فرمود سوءظن کارها را تباه مى سازد و صاحبش را به اعمال شر وامیدارد.

این چند حدیث براى حرمت سوءظن کافى است .از نظر عقلى هم گمان و ظن حجت نیست که جاى بحث آن در علم اصول مى باشد 26 .

در جامعه کنونى ما علت بسیارى ازاخبار دروغ شایعات و خط بازیها سوءظن و بدگمانى است . هر جناح سیاسى به تمام حرکات گروه مقابل بدبین است و براى هر موضع گیرى رقیب یک تحلیل خطى هم مى کند که مدرکى جز خیال و گمان و حدس ندارد.

اگراز جمهورى اسلامى ایران بگذریم دراخبار و تحلیلهاى سیاسى جهان غرب و شرق نه تنها سوءظن و بدبینى حاکم است که جنگها و پیمانهاى نظامى هم احیانا بر پایه عدم اعتماد و سوءظن به یکدیگر ایجاد مى گردد.

از نظراسلام مومن نه تنها حق سوءظن نسبت به دیگران را ندارد که بایداعمال مشکوک برادران دینى خود را هم حمل بر صحت و خیر کند:

[لاتظنن بکلمه خرجت من احدسوا وانت تجد له فى الخیر محتملا] 27 .
على[ ع] مى فرماید: به کلمه اى که از دهان کسى بیرون مى آید تا جایى که مى توانى محمل صحیحى بر آن پیدا کنى گمان بدمبر.

باز مى فرماید:[ حسن الظن من احسن الشیم] 28 .

حسن ظن از بهترین خصلتهااست .

امام صادق[ ع] از على[ ع] نقل مى کند:

ضع امراخیک على احسنه حتى یاتیک منه ما یغلبک 29 ... .
کار برادر مومنت را تا موقعى که قراین و دلایل قطعى برخلاف صحت و فساد آن پیدا نشده به بهترین صورت آن حمل کن .

امیرالمومنین مى فرماید:
من عرف من اخیه وثیقه دین و سداد طریق فلایسمعن فیه اقاویل الرجال]... 30 .
هر کس از برادر دینى خود اطمینان در دین واستقامت در راه دید به گفته هاى مردم درباره او گوش ندهد.

آرى اگر بدبینیها برطرف شود و حسن ظن حاکم گردد بسیارى از اظهارنظرهاى شخصى واستنباطهاى فردى درباره مومنان بى گناه پخش نمى شود واسامى اشخاص در بولتنهاى محرمانه و تریبونها و جراید فاش نمى گردد. در نتیجه جناح بندیها واختلافات در صفوف نیروهاى مومن کاهش مى یافت .

3. حفظ اسرار نظام در پخش اخبار
پخش اسرار جنگى و نظامى جامعه اسلامى جایز نیست بلکه هر خبرى که به اساس نظام اسلامى ضربه بزند و دشمنان اسلام از آن استفاده جویند نباید فاش شود وازاسرار حکومت اسلامى است چه این که حفظ نظام از مهمترین واجبات است .

على[ ع] مى فرماید:

الاوان لکم :عندىالااحتجزدونکم سراالا فى حرب 31 .
آگاه باشید شما بر من حق دارید که جز در جنگ رازى رااز شما نپوشانم .

بنابراین حاکم اسلامى حفظ اسرار جنگى و نظامى راازاختیارات خود مى داند و آگاهى از آنهارا حق دیگران ندانسته و پخش آنها را هم جایز نمى شمارد.

مرحوم صاحب وسائل بابى تحت عنوان تحریم پخش حق در صورت خوف . منعقد کرده است و روایات متعددى را نقل مى کند.از جمله روایتى از امام صادق[ ع:]

من اذاع علینا شیئا من امرنا فهو کمن قتلنا عمدا 32 .
هر کس ازامر ما (تشکیلات امامت و تشیع ) رازى را فاش نماید مانند کسى است که ما را عمدا بکشد.

روشن است که کلمه[ امر] دراین گونه موارد به معناى حکومت به کار مى رود و هر رازى که از حکومت حق فاش شود که دشمن خارجى یا داخلى از آن بهره جوید و نظام اسلامى را مورد تهدید قرار دهد حرام و غیر مجازاست . فرقى هم نمى کند که حکومت در حال تشکیل و پیش از پیروزى باشد و پایش از پیروزى زیرا تقیه تنها حفظ دین و تشکیلات امامت و تشیع در برابر خلفاى دین و تشکیلات امامت و تشیع در برابر خلفاى جور و حاکم بر سرزمین اسلام نیست بلکه تقیه حفظ اساس ایمان و مومنان در برابر هر دشمن خارجى و داخلى و آشکار و پنهان است . بنابراین روایات تقیه هم مى تواند دلیل خوبى بر حفظ اخبار واسرار نظامى و حکومتى باشد در صورتى که از پخش آنها دشمن استفاده کند و خوف ضربه زدن او باشد.

امام حسن عسکرى[ ع] مى فرماید:

[بزرگترین واجبات دو چیزاست و یکى از آن دو: تقیه کردن از دشمنان خداست] 33 .
در جمهورى اسلامى تاکنون چنین بوده است که هر کدام از صاحبان مسوولین جراید بولتنهاى درون سازمانى و دیگر وسائل ارتباط جمعى هرگونه اخبارى را مصلحت دیدند منتشر مى نمایند و بدیهى است که احیانا خبرى را پخش کنند و دشمن هم از آن سود جوید.

در زمان جنگ تحمیلى عراق شاهد بودیم که یک مسوول براى امید دادن به مردم از راه اندازى کارخانه اى خبر مى داد و دشمن هم فورا آن را هدف بمباران خود قرار مى داد.

حال اگر تمام اخبار داخلى و خارجى توسط شورایى از صاحب نظران کلیه وزارتخانه ها وارگانهاى مربوطه طبقه بندى مى گشت و ضوابطى هم براى پخش و تحلیل رویدادها تعیین مى شد دشمنان کمتر مى توانستندازاخبار ما استفاده کنند.

4. تحلیل وارزیابى اخبار
در عصر پیامبر[ص] کفاراخبار و وحشتناک یا آرامش بخش توسط فرستادگان خود یا منافقین شایع مى کردند و مومنان هم از روى ساده اندیشى و عدم توجه به اغراض دشمنان آن اخبار را پخش مى کردند و جامعه اسلامى را دچار برحان و ناامیدى یااحساس پیروزى کاذب مى نمودند.

در همین رابطه بود که این آیه نازل شد:

واذا جاء هم امر من الامن اوالخوف اذا عوابه ولو ردوه الى الرسول والى اولى الامر مهم لعلمه الذین یستطبونه منهم ولو لافضل الله علیکم و رحمته لاتبعتم الشیطان الا قلیلا 34 .
هنگامى که به مومنان خبرى از امنیت یا ترس برسد آن را پخس مى نمایند ولى اگر آن را به پیامبر خدا[ص] و صاحبان حکومت ارجاع مى دادند اهل استنباط و تحلیل ریشه هاى آن خبر را تشخیص داده و تصمیم لازم رااز هر جهت مى گرفتند و چنانچه لطف و رحمت خدا شامل حال شما نبود جز عده اندکى از شیطان پیروى مى کردید .

ازاین آیه مى توان بهره جست که مومنان و نیروهاى نظامى وانتظامى نبایداخبار رادیوها و جراید بیگانه و ضدانقلاب را در میان خود شایع نمایند بلکه باید هر خبر شکست و ناکامى یا پیروزى و موفقیت را که از آنها مى شنوند به مراکز و مسوولین ارجاع دهند تا پس ازارزیابى و تحلیل تصمیمات لازم اتخاذ گردد.

از طرفى بر حکومت اسلامى است که نیاز مردم را به اخبار صحیح و هدایت شده درباره دشمنان و رویدادهاى جهانى و کشورى تامین نماید و گرنه آنان کنترل و جو خبرى را به دست مى گیرند وافکار پاک مردم را منحرف مى نمایند.

برنامه اى که صبحهاى جمعه توسط صداى جمهورى اسلامى به عنوان رادیوهاى بیگانه اجرا مى شود نمونه بارزى ازارزیابى و تحلیل اخبار دشمنان اسلام است که دراین یه بدان اشاره شده است .

رسول اکرم[ ص] در جنگ[ احد] براى ارزیابى میزان تجهیزات و تعداد نیروهاى دشمن
حباب بن منذر را به شکل پنهانى فرستاده و فرمود:

لاتخبرنى بین احد من المسلمین الاان ترى قله فرجع الیه فاخبره خالیا 35 .
در جمع مسلمانان به من خبر مده مگر تعداد آنان رااندک مشاهده کنى . پس او برگشت و در خلوت به پیامبر[ص] گزارش داد.

آرى در زمان ما نقش جنگ اعصاب و سرد کمتراز نبر نظامى نیست زیرا با جنگ روانى و شایعه پراکنى هم مى توان فکر ملتها واشخاص بى طرف را آشفته و بدبین کرد و هم مى توان ذهن مسلمانان رااز دشمنان اصلى به مسائل جزئى مشغول ساخت .

شما ملاحظه کنید:از آغاز نهضت اسلامى تاکنون حجم تبلیغات واخبار زهرآگین ابرقدرتها و گروهکهاى وابسته نسبت به عملیات نظامى و محاصره اقتصادى آنان چقدراست ؟

به هر حال نتیجه مى گیریم که نیروهاى نظامى انتظاماتى واطلاعاتى و دیگراقشار ما نباید خود ناخواسته عامل پخش اخبار مغرضانه استکبار جهانى واسرائیل و منافقین باشند و به دستور آیه به مراکز مسوول و پیشوایان گزارش دهند و تحلیل و ریشه هاى حوادث راازاهلش دریافت نمایند.

خطوط کلى در تحلیل ابعاد مثبت اخبارحال که لزوم تحلیل اخبار مهم روشن گشت مى پردازیم به دیگر خطوط کلى اسلام درابعاد مثبت تحلیل و پخش رویدادها که در حقیقت بیانگر جهت گیرى اخبار مثبت به سوى اهداف الهى و جبهه گیرى گزارشهاى خبرى در برابراغراض شیطانى مى باشد.

ما در تحلیل و نقل اخبار پس ازاین که اخبار و تحلیلهاى دروغ تهمت آمیز فاش کننده اسرار نظام و مومنان را سانسور واز دور خارج کردیم بایداخبار صحیح را با جهت گیرى اندیشه اسلامى ارائه دهیم .

از همین جا جدایى دیدگاه اسلام در نقل و پخش اخباراز دیگر مکتبهاى فکرى و سیاسى آشکار گشت که اساسا کاربرد واژه اخبار و آزادى بیان و قلم در نقل شایعات دروغها تهمت ها هتک حرمتها و... غلطانداز فریبنده و بى معنى است چه این که خبر بایداز واقعیت و حقیقت گزارش دهد وانسان را آنگونه که باید تکامل یابد جهت بخشد.

خطوط کلى :
الف نقش اخبار در هدف شناسى :

بخش زیادى از آیات قرآن اخبار و سرگذشتهاى اقوام وامتهاى پیشین است . خداوند در سوره هود پس از ذکر فشرده اى از سرگذشتهاى جوامع پیشین و قیامهاى الهى پیامبران مى فرماید:

ذلک من انباءالقرى نقصه علیک 36 .
اى محمد!این ازاخبار مهم شهرها و سرزمینهاى آباد بود که براى تو حکایت کردیم .

در آیه دیگر مى گوید:

لقد کان فى قصصهم عبره لاولى الالباب 37 .
محققا داستان واخبار گذشتگان مایه عبرت صاحبان اندیشه و خردمندان است .

این دو آیه از باب نمونه بود و شما مى توانید واژه[ نبا] را در قرآن بررسى کنید خواهید دیداخبار و رویدادهاى دنیوى و مادى زودگذر و زوال پذیراست . مگراین که انسان در پس این گزارشها و حوادث اخبار مهمتر را در جهان غیب و جاودانه مخصوصا آخرت (نباء عظیم ) که توسط پیام آوران و خبردهندگان راستین الهى ( الانبیاءاز کلمه نیا) گزارش مى شود از جان و دل بشنود و هدف بلند وانسانى خود را بشناسد.

مسئوولین و کارگردانان و گزارش دهندگان رسانه هاى گروهى ... مى توانند تاریخ تباهى و هلاکت امتهاى ستمکار گناهکار و مادیگراى پیشین و نهضتهاى الهى انبیاء را جهت برقرارى عدالت در دنیا و هدایت بشر به سعادت ابدى به صورت اخبار داستانهاى آموزنده و نمایشهاى تکان دهنده در آورده براى خوانندگان بینندگان و شنوندگان خود بیان کنند و آنان را به سوى هدف عالى مردان بزرگ تاریخ چون :ابراهیم[ ع] موسى[ ع] عیسى[ ع] نوح و محمد[ص] سوق دهند واز پیمودن راه اقوام تبهکار و کافر برحذر دارند

ب . نقش اخبار در دشمن شناسى

مومنان همانگونه که باید خدا و هدف خود را بشناسند و به سوى او حرکت کنند بایست دشمنان خدا و موانع راه تکامل را هم شناسایى بکنند و در دام نیرنگها و توطئه هاى آنان گرفتار نشوند و خود را آماده رویارویى با تهاجمات گوناگونه شیاطین نمایند.

[وکذلک جعلنا لکل نبى عدوا شیاطین الانس والجن] 38 .
ما براى هر پیامبرى دشمنى از شیاطین انسانى و جنى قرار دادیم .

[ ولقد بعثنا فى کل امه رسولاان اعبدوالله واجتنبواالطاغوت فمنهم من هدى الله و منهم 39.من حقت علیه الضلاله فسیرو فى الارض فانظروا کیف کان عاقبه المکذبین
ما در هرامتى رسول و فرستاده اى مبعوث کردیم (تااین دو خط فکرى را به انسانهاابلاغ و گزارش نمایند) پرستش خدا کنید واز طاغوت و شیطان دورى نمایید پس گروهى از آنان را خداوند هدایت نمود و گروهى هم مستحق گمراهى بودند. بنابراین شما در جهان و زمین سیر و مطالعه نمایید و بنگرید سرانجام تکذیب کنندگان چه بود.

در جاى دیگر خطاب به منافقان :

[قل لاتعتذروا لن نومن لکم قد نباتاالله من اخبارکم]. 40 بهانه نیاورید خدااخبار شما را به ما گزارش داده است .

[ الم یاتکم نباالذین کفروا فذاقو و بال امرهم] 41 .
آیا خبر مهم کسانى که کفر ورزیدند و عاقبت شوم کارشان را چشیدند. به شما نرسید.

مومن و جامعه اسلامى براساس جهان بینى
خدائیش باید در تمام ابعاد در زندگى مادى و معنویش این دو خط فکرى را مد نظر قرار دهد که به سوى کمال الهى در حرکت باشد واز راه شیطان فاصله گیرد. بعد سیاسى زندگى مسلمین هم ازاین اصل مستثنى نیست و قهرا در گزارشها و اخبار لازم است این جهت گیرى حفظ شود.

پخش و تحلیل اخبارى که پرده از نیات شوم و تحرکات شیطان صفتان و دشمنان خارجى و داخلى (مثل شیطان بزرگ اسرائیل و منافقین ) بر مى دارد دسیسه ها و توطئه هاى آنان را خنثى مى کند و علاقمندان به اسلام را در برابر نقشه هاى آنان هوشیار و آماده مى سازد.

اخبارى که در بولتنهاى درون سازمانى درباره گروهکهاى ضدانقلاب و قدرتهاى استکبارى وارتجاعى درج مى شود از مهمترین جنبه هاى مثبت و ارزنده اینگونه نشریات است و باید هر مومن انقلابى و نظامى و سیاسى و بسیجى در صدد به دست آوردن چنین اخبارى باشد و در جلسات خصوصى هم چنین تحلیلهایى شایسته است .

قال النبى[ ص] الا وان اعقل الناس عبد عرف ربه فاطاعه و عرف عدوه فعصاه 42 ... .
پیامبراکرم[ ص] فرمود: عاقلترین مردم بنده اى است که پروردگارش را بشناسد واطاعت کند و دشمن خود را هم بشناسد وازاو سرپیچى نماید.

امام صادق[ ع] مى فرماید:

ان بنى امیه اطلقوا للناس تعلیم الایمان و لم یطلقوا تعلیم الشرک لکى اذا حملوهم علیه لم یعرفوه 43 .
بنى امیه آموزش ایمان را براى مردم آزاد گذاشتند و تعلیم و شرک را ممنوع کردند تا در صورت وادار کردن مردم به شرک آنان شرک را درک نکنند.

آرى نقل اخبار و تحلیلها در جمهورى اسلامى باید بر پایه حقیقت و صحت و در جهت هدایت اندیشه ها باشد بر خلاف گزارشهاى خبرگزاریهاى جهان غرب و شرق که بر پایه شیطنت و تحریف حقایق و در جهت گمراهى و آشفتگى و بحران فکرى و سیاسى است .

در نقل اخبار که راجع به دشمنان اسلام و دسیسه هاى شیطانى آنان است چه بسااز ظن گمان بد هم استفاده شود بااین که نسبت به مومنین مى بایستى حسن ظن داشت .

خداوند مى فرماید :[فاحذرهم] .

اى پیامبر نسبت به منافقان برحذرباش .

على[ ع] مى فرماید:

من لم یتحرز من المکائد قبل وقوعها لم ینفعه الاسف عند هجومها 44
کسى که به موقع از حیله دشمن خود را حفظ نکند تاسف در هنگام تاخت و تاز دشمن به دردش نمى خورد.

باز مى فرماید:

[ احتراسوا من الناس بسوءالظن] 45 .
خودتان را به سوءظن از مردم حفظ کنید.

امام صادق[ ع] مى فرماید:
لاتثق الى من تخاف ان یغدربک 46 .
بر کسى که مى ترسى بر تو حیله زند اعتماد نکن .

باز على[ ع] مى فرماید:

فالحذر کل الحذر من عدوک بعد صلحه فان العدور بما قارب لینفعل فخذاالحزم واتهم فى ذلک حسن الظن] .
از دشمن پس از صلح بااو برحذر باش زیرا دشمن گاهى نزدیک شده و صلح مى کند تا تو را غافلگیر کند پس دراین گونه موارداحتیاط را شیوه خودساز و حسن ظن نداشته باش .

ازاین روایات مى توان برداشت کرد که نسبت به دشمنان حسن ظن خلاف احتیاط و هوشیارى یک مسلمان عاقل است . یک مومن براى سلامتى و حفظ خوداز هر آسیب و گزندى مى تواند نسبت به دیگران (گر چه دوست و برادر دینى باشد) حسن ظن نداشته به مسلمان براى احتیاط از ضرر و زیان به معناى اظهار آن به شکل تهمت و بدگویى نیست .

على[ ع] مى فرماید:

[ العاقل لاینخدع]: 47
شخصى عاقل فریب نمى خورد.

امام صادق[ ع] مى فرماید:

[وکن على حذر من اوثق الناس عندک] 48 .
از نزدیکترین اشخاص به خود هم برحذرباش .

ج . نقش اخبار در آگاهى به نیازها و مقتضیات زمان .

یکى دیگراز آثار سازنده اخبار بالا بردن سطح آگاهى مردم مسلمان به نیازها سیاستها و جریانات زمان است . به فرموده امام رحمه الله علیه .

[صدا و سیما مى توان به صورت یک دانشگاه درآید و دانشهاى جدید و اطلاعات لازم و عمومى را در زمینه هاى گوناگون دراختیار مردم بگذارد. مطبوعات و مجلات هم مى توانند تازه ترین اخبار را درباره پیشرفتها تجربیات و علوم دیگر جوامع برا علاقمندان خود گزارش دهند و موجب ارتقاء کیفیت رشته هاى تخصصى و جدید شوند].

امام صادق[ ع] فرمود[ :والعالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس] 49 .

کسى که به زمان خود آگاه است کارها وامور براو مشکل و مشتبه نمى شود.

در حدیث دیگرامام صادق[ ع] طالبان و پژوهشگران علم را سه دسته مى کند و درباره گروه سوم که صاحبان دانش ژرف و خرد مى باشند مى فرماید:

[مقبلا على شانه عارفا باهل زمانه] 50 .
به کار خود مسلط واقبال کننده و به جامعه زمان خود آشنا.

شما ملاحظه مى کنید که یکى از مشکلات نظام ادارى ما عدم مدیریت و تخصص است واین بدان جهت است که اشخاص در حوزه مسوولیت و کار خود از دانشهاى جدید و تجربیات علمى و کارى زمان خود ناآگاهند.

شناخت تحولات اجتماعى در جوامع کنونى خود شاخه دیگرى از شناخت مقتضیات زمان است
و هر صاحب فقه و عقلى اگر مى خواهد همگام با دگرگونیهاى اجتماعى در جامعه خود حرکت کند باید جامعه شناس و آگاه به مسائل اقتصادى و سیاسى جهان باشد.

على[ ع] مى فرماید:[ من عرف الایام لم یغفل عن الاستعداد] 51 .

هر کس به حرکت و گذشت روزها و زمان آشنا باشد از آمادگى غفلت نمى ورزد.

در جاى دیگرى مى فرماید :[ اعرف الناس بالزمان من لم یتعجب من احداثه] 52 .

آگاهترین مردم به زمان کسى است که از حوادث و تحولات جدید زمان تعجب نکند.

البته حرکت و همگام بودن با تحولات زمان و علوم روز به معناى زیر پا گذاشتن اصول وارزشهاى جاودانه اسلام نیست بلکه باید همان حقایق واحکام ثابت دین را متناسب با زبان شیوه و مقتضیات روز تبیین کرد و شرایط اجتماعى را هم در جهت پیاده شدن اسلام دگرگون ساخت .

نقش اخبار در تبادل افکار و مشورت همگانى .د

ما مى دانیم که یکى از پایه هاى اساسى حکومت اسلامى شور و تبادل نظر است واین مى تواند به شکلهاى گوناگون از قبیل شوراى مجلس جلسات مشورتى دولت و دیگر شوراهاى خاص و نشستها در رده هاى گوناگون نظام اجرا شود.

پخش اخبار در زمینه هاى عمومى یکى از راههاى مشورت همگانى است زیرا درج اخبار و گزارشها و طرحهاى پیشنهاد در وسائل ارتباط جمعى و جراید و نظرخواهى از صاحب نظران واشخاص گوناگون جهت ارائه نقطه نظران واشخاص گوناگون جهت ارائه نقطه نظرهاى روزنامه و رسانه ها موجب مى شودابعاد مسائل پیشنهادى روشن گردد و موضوعات مطرح شده از جنبه هاى مختلف بررسى شود. چنین کارى علاوه براین که یک نوع مشورت همگانى است باعث مى گردد مردم احساس مشارکت در حکومت سرنوشت خود بنمایند و جوافکار عمومى هم براى اجراى طرحهاى مزبور آماده شود .

[وامرهم شورى بینهم]. 53
مومنین در کارهاى اجتماعى خود مشورت مى کنند.

باز در آیه دیگر خداوند به پیامبراکرم (ص ) دستور مى دهد:

[وشاورهم فى الامر] 54 .
در کار حکومت واجراى فرامین الهى با مومنان مشورت کن .

على[ ع] در وصیت خود به محمدبن حنیفه مى فرمایند:

اضمم آراءالرجال بعضخاالى بعض ثم اختراقربها من الصواب و ابعدها هامن الارتیاب. 55
آراء و نظرات افراد را در کنار هم بگذار آنگاه آن نظر که به واقعیت نزدیکتر بود انتخاب کن .
6. چگونه با بحرانهاى سیاسى و شایعات برخورد کنیم ؟
تاکنون بحث ازاین بود که جمهورى اسلامى و خود مسلمانان چه مسوولیت و چهارچوب شرعى را باید مراعات نمایند تااز ناحیه پخش و تحلیل اخبار در میان جامعه اسلامى زبان و ضربه اى به نظام و مومنان وارد نگردد واخبار صحیح وابعاد مثبت گزارشها بیشتر مورداستفاده قرار گیرد.

هم اکنون سخن ازاین است که اخبار دروغ تهمت آمیز و شایعات بحران زا توسط استکبار جهانى و عمالش پخش مى شود و دامنه اش جامعه ما را هم فرا مى گیرد و قهرا مومنان ساده اندیش تحت تاثیر قرار مى گیرند لذا باید دید اسلام دراین زمینه چه رهنمودى ارائه مى دهد؟

رهنمودهاى اسلام را مى توان درامور زیر خلاصه کرد:

1. بیدارى وجدان عمومى وایجاداحساس مسوولیت و زنده کردن انگیزه هاى دینى مردم مومن بهترین راه مقابله با جنگ اعصاب و شایعات بى اساس وامپریالیسم خبرى است .

قبلا در آیات افک و مبحث[ حفظ حرمتها] بدین معنى اشاره شد. به آیات 1416از سوره نور مراجعه فرمایید.

تکیه به ایمان قوى و توکل به خدا هم از بهترین سدها و موج شکنها در برابرامواج اخبار دروغ و شایعات دشمنان اسلام مى باشد.

در جنگ احد پس ازاین که لشکرابوسفیان سرمست و پیروز برمى گشت در بیرون مدینه به فکر بازگشت به شهرافتاد. در همین هنگام ابوسفیان خبردار شد که پیامبر[ص] باقیمانده مسلمانان سالم و مجروح را براى تعقیب لشکر قریش آماده کرده است ازاین روى به سرعت تصمیم به عقب نشینى گرفت و براى این که سپاه محمد[ص] آنان را دنبال نکند از کاروانى به دروغ خواست :این پیغام را به پیامبر[ص] و مسلمین برساند که : لشکرابوسفیان به سوى مدینه در حرکت است . .

هنگامى که این خبر به پیامبر(ص ) و مسلمانان رسید گفتند:

[حسبناالله ونعم الوکیل]
خدا ما را کافى است واو بهترین مدافع مااست .

قرآن این صحنه پایمردى را در برابر شایعه بحران زا واضطراب آور کفار مکه بدین شکل بیان مى کند.[ الذین قال لهم الناس ان الناس قد جمعوا لکم فاخشوهم فزادهم ایمانا و قالوا حسبناالله ونعم الوکیل 56

اینها همان کسانى بودند که جمعى از مردم به آنان مى گفتند: سربزان دشمن اجتماع کرده و آماده حمله اند از آنان بترسیداما آنان نه تنها نترسیدند بلکه برایمانشان افزوده و گفتند: خدا ما را کافى است واو بهترین حامى است .

ملت شهید پرور ما هم در طول انقلاب و جنگ تحمیلى به رهبرى امام رحمه الله علیه صدها شایعه خبرى دشمنان را با صلابت واطمینان به فضل الهى خنثى کردند. در
21 بهمن هنگامى که بختار شایع نمود بلکه جدا اعلام حکومت نظامى 24 ساعته کرد دیدیم که مردم به فرمان امام چگونه با دست خالى وایمان پولادین به خیابانها ریختند و گارد شاه را متوقف و رژیم شاهنشاهى را واژگون ساختند.الله اکبر.

3. آگاه کردن مردم به اخبار و تحلیلهاى صحیح از دیگر راههاى مبارزه بااخبار تحریف شده ابرقدرتها و شایعات ضدانقلاب است که در اصل[ تحلیل اخبار] بدان اشارت رفت .

4. برخورد قاطع با عناصراصلى شایعات در داخل

راه دیگر مقابله باامواج شایعات و جنگ روانى برخورد قاطع مسئولین و نیروهاى انتظامى با عوامل اصلى پخش شایعات واخبار دروغ در داخل نظام اسلامى است .

خداوند در مورد منافقین اوباش و شایعه سازان داخل مدینه این چنین پیامبر[ص] و رهبر مسلمین را آماده برخورد قاطع مى نماید:

[ لئن لم ینته المنافقون والذین فى قلوبهم مرض والمرجفون فى المدینه بهم ثم لایجاورونک فیهاالا قلیلا - ملغونین اینما ثقفوااخذوا وقتلوا تقتیلا]. 57 .
اگر منافقین و آنان که در دلهایشان بیمارى است و ( همچنین آنان که اخبار دروغ و شایعات بحران آفرین در مدینه پخش مى کنند دست از کار خود برندارد تو را بر ضد آنان مى شورانیم سپس جز مدت کوتاهى نمى توانند در کنار تو دراین شهر بمانند و همه جا طرد مى شوند و هر جا یافت شوند گرفته خواهند شد و به قتل شدیدى خواهند رسید

در شان نزول این آیات تفسیر على بن ابراهیم مى گوید: در هنگام نماز مغرب و عشاء جوانان هرزه بر سر راه زنان مسلمان مى نشستند و آنان را آزار مى دادند و نیز گروهى از منافقین پس از حرکت پیامبر[ص] به سوى جنگ انواع شایعات را براى تضعیف روحیه مسلمانان ناتوان و باقیمانده در شهر مدینه منتشر مى ساختند.

5. بیان ضعفها و قوتها در سطح عموم .

از راههاى دیگر جهت مبارزه بااخبار زهرآین و مغرضانه مستکبرین و ناراضیان مرفه و ورشکسته هاى سیاسى بیان واقعیتها ضعفها در کنار نقاط قوت وامید بخش در سطح درک و فهم عموم مى باشد.

مااگر تنهااخبار پیشرفتها و موفقیتها را بازگو نماییم و خداى ناکرده بر ضعفها و نارساییها سرپوسس بگذاریم جامعه را دچار زیانها و خصلتهاى زشتى خواهیم ساخت .

مردمى که نارساییهاى جامعه به طور صحیحى برایشان تحلیل نشود بوقهاى تبلیغاتى دشمن و رادیوهاى بیگانه آنها را به صورت تحریک آمیز واخبار پر سر و صدا همراه دهها دروغ و تحلیلهاى بدبینانه پخش مى کنند و نارساییهاى کوچک را تبدیل به نارضایتهاى عمومى مى نمایند.

علاوه براین مردم هم انتظارشان از مسوولین بالا مى رود و بیمارى منفى بافى و نق زدن دامنگیر
همگان مى شود.

البته دراخبار و گزارشها باید روحیه امید و نشاط هم در مردم حفظ گردد و تخم یاس در دل جامعه افشانده نشود. روشن است که در هر حال اخبار و مسائل باید به اندازه فهم و ظرفیت افکار واحساسات عموم بیان شود.

پیامبراکرم[ ص] فرمود:

[ انا معشرالانبیاءامرناان نکلم الناس على قدر عقولهم]. 58
ما پیامبران ماموریم که با مردم به اندازه عقل و شعورشان سخن بگوییم .

على[ ع] مى فرماید:

الفقیه کل الفقیه من لم یقنط الناس من رحمه الله و لم یویسهم من روح الله و لم یومنهم من مکرالله. 59 .
آن کسى عمیقا آگاه است که مردم رااز رحمت خدا نامید نکند واز لطف خدا مایوس نسازد واز مکر وانتقام خدا هم ایمانشان ننماید.

مااگر سخنان امام رحمه الله علیه را مطالعه کنیم مى بینیم هرکسى به اندازه فهم و عقلش استفاده مى کند و غرورآور یا یاس آور و دروغ هم نیست :

[توجه به بسیارى ازامور لازم است که عمده اش حفظ وحدت است ... و با همت والاى خود تمام مشکلات را رفع کنند... مشکلات فقط با دولت رفع نمى شود... همه ملت باید دست به دست بدهند] 60 ...

اگر مردم به جاى این که بگویند چرا دولت فلان و بهمان نکرده به یادآورند زمان شاه چه ذلتى بوده وامروز در سایه انقلاب اسلامى چه عزتى به دست آمده است واگر کمبودها و خرابیها زیاداست باید همگان تلاش و همکارى نمایند و به فرموده امام نگویند:

[ انقلاب براى ما چه کرده بلکه بگویند: ما براى انقلاب و اسلام چه کردیم].

شما ملاحظه کنیداگر رژیم شاه ادامه مى یافت و جامعه ما کاملا مصرف کننده غرب خوشگذران و وابسته شده بود بهتر بود یاامروز که با مقاومت خود در جنگ تحمیلى و محاصره اقتصادى ابرقدرتها روى پاى خود ایستاده و به طرف خودکفایى واستقلال اقتصادى پیش مى رود؟البته روشن است که این معنى ابتکار تولید دانش و فعالیت و قناعت بیشتر مى طلبد.

اگر کسى شک دارد وضع اشغال کویت را توسط ارتش عراق پیش خود مجسم کند و توجه کند جوانان و مردم اصلى کویت باید در عربستان و شیخ نشینها پاى تلویزیون و مسابقات فوتبال بنشینند و یا پاسوربازى کنند و بگویند ما که جنگ نکرده ایم و باید دید آمریکا برایمان چه مى کند! مهاجرین هم که راهى کشورهاى خود شدند. بر فرض هم که آمریکا کویت رااز عراق پس گرفت آیا خود جاى عراق نمى نشیند و منابع کویت را غارت نمى کند و مردم و دولت کویت را جیره خوار خود نمى سازد؟ آیا یک جوان کویتى بگوید ما تا 30 سالگى نه دنبال کار هستیم و نه کار و حرفه اى مى دانیم ... خوب است ؟ تو خود
حدیث مفصل بخوان ازاین مجمل .