نوع مقاله : مقاله پژوهشی
حوزه : با سپاس از حضرت عالى که مصاحبه با مجله ما را پذیرفتید لطفا شرحى کوتاه از زندگى تحصیلى و علمى خود را بیان بفرمایید.
استاد: در سال 1323 در نجف اشرف متولد شدم . تا سال 1344 تحصیلات دانشگاهى را دنبال کردم و در رشته زبان عربى و علوم اسلامى با رتبه ممتاز لیسانس گرفتم . تز دانشگاهیم را زیر نظر دکتر عبدالرزاق محى الدین درباره[ استحسان مقایسه اى] نوشتم . پیش از ورود به دانشگاه دروس حوزوى را نیز آغاز کردم . سطح را در نجف به اتمام رساندم .
در حوزه نجف از محضر آیات عظام : مرحوم حکیم حاج شیخ مجتبى لنکرانى حاج شیخ صدر بادکوبه اى خویى و شهیدصدر بهره بردم . در حوزه قم در نزد
حضرات آیات : گلپایگانگى میرزا هاشم آملى و وحید خراسانى تلمذ کرده ام .
تاکنون در دانشگاههاى گوناگونى تدریس کرده ام و بر حدود بیست تز فوق لیسانس نظارت داشته ام .
در حوزه علمیه نیز موضوعاتى از قبیل : منطق فلسفه اقتصاد و ادبیات را تدریس کرده ام .
در زمینه مسائل اسلامى کتب و مقالاتى نوشته ام که برخى از آنها به زبانهاى خارجى ترجمه شده است .
علاوه بر سفرهاى تبلیغى که از گذشته داشته ام از سال 1361 معاونت روابط بین الملل سازمان تبلیغات اسلامى را بر عهده دارم که در همین راستا در کنفرانسهاى متعددى از طرف جمهورى اسلامى ایان شرکت کرده ام . اخیرا هم به سمت معاونت روابط بین الملل دفتر مقام معظم رهبرى انقلاب منصوب شده ام .
بهترین کارى که انتظار دارم سبب تقرب الى الله گردد تفسیر مشترکى است که با جانب آقاى نعمانى با توصیه مرحوم شهید محمدباقر صدر به آن پرداخته ام .
حوزه : درباره نقش تبلیغات واهمیت آن بویژه در دوران معاصر توضیح دهید.
استاد:امروز کسى دراهمیت و نقش تبلیغات تردیدى ندارد ولى براى درک اهمیت موضوع و گستردگى آن موارد زیر را باید به خاطر داشته باشیم :
1. هراندیشه وایده اى تنهااز طریق تبلیغات است که به ذهن دیگران انتقال مى یابد بنابراین تبلیغات ابزارانتقال تمدنها و اندیشه هاست .
2. تبلیغات علاوه برانتقال اصل هرایده اى از جهت زدودن هرگونه ابهام و نیز رسوخ اندیشه در جانها و نمایاندن آن به مثابه حقیقتى نزد دیگران عمل مى کند.
3. نیروهاى اهریمنى امروزه غولهاى تبلیغاتى چون : رادیو تلویزیون مطبوعات خبرگزاریهاى بین المللى و... را دراختیار دارند و روزانه بیش از چهل ملیون کلمه منتشر مى کنند که جملگى در جهت اهداف شوم استکبارى و مسموم ساختن فضاى
تنفسى جهانیان است . واین چیزى است که رویارویى جهانى مسلمانان را به شکلى مناسب بااین یورش مى طلبد.
4. عناصر منحرف و نقطه مقابل اسلام ناب محمدى به گونه هاى مختلفى چون : وهابیت بهائیت قادیانیه و... تلاش مى کنند تا حقیقت را مخدوش و واژگونه جلوه نمایندازاین روى رسانه هاى اسلامى واصیل بایستى به طور گسترده با آنها به مقابله برخیزند.
وقتى که به همه این مسائل وابعاد وسیع آن توجه کنیم به اهمیت عظیم تبلیغات اسلامى در دوران کنونى پى خواهیم برد.
حوزه : با توجه به پیشرفت وسائل تبلیغ و شیوه هاى گوناگون آن آیا روش سنتى حوزه را درابلاغ معارف وارزشهاى والاى اسلامى به نسل امروز کافى مى دانید؟ لطفا کاستیها و نواقص آن را بیان بفرمایید.
استاد: روش کنونى حوزه هاى علمیه درا مر تبلیغات براى قشر معین و محیط خاصى داراى نکات مثبت و شاید بگوییم : براى این چنین محیطهایى ضرورى است ولى اگر به جهانى بودن اسلام بیندیشیم و بخواهیم انقلاب اسلامى را در گستره وسیعى مطرح کنیم این گونه تبلیغات چه از حیث شکل و چه از حیث محتوا بسیار ضعیف و محدوداست . جهان اسلام انتظاراتى دارد که باید برآورده بشود. توده هاى مردم در سرتاسر جهان باید تغذیه فکرى بشوند. دشمنان انقلاب اسلامى کینه توزانه در تلاشند باید با آنان به طور جدى مقابله بشود و... بااین همه مسوولیت روش تبلیغاتى وابزارى که ما در دست داریم بى اندازه نارساست . حوزه هاى علمیه هنوز نمى تواند و قادر نیست تنها جهان تشیع را تغذیه فکرى بکند جهان اسلام بااین گستره وسیع جاى خود دارد.
هنوز مناطقى وجود دارد که میلیونها تن از پیروان اهل البیت[ ع] در آن ساکنند ولى
حتى یک مبلغ هم ندارند!
افزون براین مبلغین موجود نیز به گونه مساوى و متناسب با مناطق تقسین نشده اند. در یک منطقه گاهى تراکم پیش مى آید. در صورتى که در همان زمان مناطق وسیعى از داشتن مبلغ محروم هستند.
روشهاى تبلیغى نیز غیر علمى است . برنامه هاى تبلیغى هماهنگ و تنظیم شده کوتاه مدت و بلند مدت نداریم .
معتقدم که مااز نیروى تبلیغى بزرگى برخورداریم ولى بخش اعظم آن بدون استفاده مانده است .
اولا از قدرت علمى بسیار نیرومند برخورداریم .
ثانیا آیین و مکتبى واقعگرا و جهانى داریم که مى تواند توده هاى انقلابى را به حرکت درآورد و دگرگون سازد. در عین حال چون با فطرت توده ها هماهنگى دارد مى تواند مفاهیم وارزشهاى انسانى را به بهترین شکل مطرح سازد.
ثالثا از توان مادى وامکانات فراوان نیز بهره مندیم .
رابعا در سطح جهان و در هرجا طرفدارانى داریم که قلبشان همراه انقلاب اسلامى مى تپد و در جهت تحقق هدفهاى عظیم آن تلاش و کوشش پى گیر دارند. علاوه بر همه اینها اعتقاد راسخ داریم که تاییدات خداوندى را پشت سر خود داریم .
هوالذى ایدک بنصره و بالمومنین .
ولى با تمامى اینها درشگفتم که چراازاین همه امکانات واین همه عناصر سازنده و برگهاى برنده استفاده نمى کنیم ؟
معلوم نیست چرا هنوز برخى از ما در حوزه در سطح یک روستا و محله مى اندیشیم و نمى خواهیم جهانى فکر کنیم ؟
چرا بعضى خود را درگیر مسائل پیش پاافتاده والقاب و عناوین بى محتوا کرده اند و جالب این که تصور مى کنند که بااین اعمال به مذهب اهل بیت[ ع] و پیروان ایشان خدمت مى کنند؟ حال آن که مناطق وسیعى از جاهایى که پیروان اهل بیت[ ع] حضور دارند براثر یورش مزدوران استکبار رو به تباهى و فروپاشى است ؟
و چرا برخى از کتابها فقط براى نیاز حوزه علمیه چاپ مى شوند در حالى که
درخواستهایى براى آنهااز سوى مراکز جهانى و کتابخانه هاى بزرگ وجود دارد و جهانیان تشنه دریافتشان هستند؟ به عنوان مثال : کتاب[ الخلاف] شیخ طوسى[ ره] را مطرح مى کنم .این کتاب پربار و بسیار جالب را ما چند بار چاپ کرده ایم ؟
من علمایى از مذاهب مختلف اسلامى را دیده ام و برخورد داشته ام که در مجمع فقه اسلامى دربدر به دنبال این کتاب مى گشتند سراغش را مى گرفتند و مى پرسیدند که آیا مى شود آن را بدست آورد؟
حوزه : نهادهاى تبلیغى که رسالت ارشاد و تبیین اندیشه دینى را عهده دارند به نظر حضرت عالى چه اقداماتى باید در جهت بهبود وضع تبلیغ و تربیت مبلغان انجام دهند؟
استاد: به نظر من نهادهاى تبلیغى ما باید گامهاى زیر را بردارند:
1. مناطق تبلیغى رااز نظر علمى و تبلیغى در سطح همه جهان مشخص سازند و جاهاى خالى را هم در شکل و هم در محتوا اعم از کمى و کیفى کشف کنند.
2. نیروهاى فراوان و موجود تبلیغاتى را شناسایى کنند و با برنامه هایى منظم و حساب شده دیگر نیروهاى مورد نیاز را تربیت کنند.
3. برنامه تبلیغى دقیق همه جانبه و مرحله اى را تنظیم کنند که طى آن از یک سو جاهاى خالى را با نیروهاى موجود پر کنند واز سوى دیگر مرکزیتى بین المللى براى تغذیه علمى واطلاعاتى لازم و نیز راهنمایى و توجیه هماهنگ و واقعى مبلغان فراهم آورند.
4. فعالیت دستگاههاى تبلیغاتى هماهنگ شود و میان این دستگاهها نیز هماهنگى ایجاد شود و بر توان و کارآیى انسانى مالى و تکنیکى آنها افزوده گردد واز کارهاى تکرار یا متناقض پرهیز شود.
دراینجا یادآور مى شویم که : تامین منابع مالى لازم جدا ضرورى است و من از
طریق این مجله اعلام مى کنم که دراین راه پول کافى هزینه نمى کنیم .
حوزه : مبلغ اسلامى بایداز چه شرایط و ویژگیهایى برخوردار باشد و بویژه دراین زمان به چه ابزارى باید مسلح شود؟
استاد: ویژگیهاى یک مبلغ موفق را مى توانداز قرآن کریم و سنت برداشت کرد. یک مبلغ نخست باید موضوع مورد تبلیغ را خوب درک کرده باشد بایداز نظر رفتار و کردار تجسم عینى آن صفاتى گردد که یک دعوتگراسلامى باید داشته باشد یعنى جز خدا از کسى نهراسد تقوا و شکیبایى را پیشه کند نسبت به حقانیت و پیروزى تبلیغاتش مطمئن باشد یاس به خود راه ندهد همواره بر خدا توکل کند جهانى بیندیشد توجه واهتمام فراوانى به مسائل مسلمانان نشان بدهد ازاوضاع جهان (دوست و دشمن ) درک درستى داشته باشد نقاط ضعف و قوت را بشناسد و به دنبال راه حلهاى اسلامى براى مشکلات و بازکردن گرههاى کور برود با توده هاى مردم حشر و نشر داشته باشد و درد و رنج آنان رااحساس کند با شیوه هاى قرآنى تبلیغ آشنا باشد و هر چیز را بجا مطرح کند .
براى مبلغ گاهى شرایطى پیش مى آید که لازم است در وهله اول با پراکنده کردن طرف مقابل جو داد و فریاد و آشوب و تشنج رااز میان ببرد و سپس همچنانکه از آیه شریفه استفاده مى شود اقدام به استدلال نماید:
قل انمااعظکم بواحده ان تقوموا لله مثنى و فرادى و تنفکروا ما بصاحبکم من جنه .
چرا که جو پر آشوب و هیاهو واتهام به دیوانگى بااستدلال میانه اى ندارد.اگر پراکنده شوند یکى یکى و دو تا دوتا خواهند توانست بیاندیشند و دریابند که اتهام و دیوانگى و جنون به پیامبراکرم[ ص] نامعقول و ناوارداست .
گاه نیز حالات و شرایطى براى مبلغ مطرح مى شود که ضرورى است تاریخ را بازگو کند و یا مثالهایى را به کار بگیرد.
چه بسا شرایطى پیش بیاید که مبلغ براى رسیدن به اهدافش فداکارى وایثار کند. طبیعى است که از ویژگیهاى مبلغ تکلم به زبان قومى است که ماموریت تبلیغ در میان آنان دارد. هر چه واسطه بین مبلغ و مخاطبینش کمتر باشد به اهدافش سریعتر نایل مى شود.
حوزه : براى گسترش اسلام ناب محمدى بویژه در کشورهاى اسلامى حوزه هاى علمیه چه اقداماتى بایدانجام دهند و در چه زمینه هایى باید فعالیت و تحقیق کنند؟
استاد: براى تحقق بخشیدن به این امر مهم لازم است موارد علمى متناسب با نیازهاى جهان اسلام و نیز عناصر علمى و تبلیغى که آن را به جهان انتقال دهند فراهم گردد. براى انجام این امر پیشنهاد مى شود گامهاى زیر برداشته شود:
1.ایجاد مرکزیت ادارى لازم براى حوزه ها.
2. تشکیل مراکز مطالعات و پژوهشهاى علمى که هر مرکز به یکى از جنبه هاى زندگى بپردازد و عناصر علمى آنها را فراهم کند.
3.ایجاد موسسه تبلیغى مورداشاره در پاسخهاى قبلى .
گستره هاى علمى که پیشنهاد مى شود روى آنها کار شود بسیارند که از جمله مى توان به موارد زیراشاره کرد:
گستره اقتصادى به منظور کشف مکتب اقتصادى اسلام و راه حلهاى اقتصادى اسلامى براى مشکلات موجود.
گستره تاریخى به منظورارائه چشم انداز درستى از تاریخ تمدن اسلام به دوراز غرض ورزى ها و پیش داورى ها و حب و بغض هاى نفسانى .
گستره اجتماعى به منظور نمایاندن دیدگاههاى اسلام نسبت به جامعه ایده آل و نحوه ایجاد آن و نیز روابط و پیوندهایى که باید میان عناصر سازنده اش وجود داشته باشد.
گستره فکرى که به تعبیر رهبر فقیه انقلاب در نامه خود به آیه الله جنتى :[ نقاط گنگ فکرى را شامل شود و راه بیرون رفتن از آنها را کشف کند].از جمله این نقاط مساله التقاطى است که دراینجا و آنجاى جهان اسلام وجود دارد وامت از آن رنج مى برد و مساله جدایى دین از سیاست و حکومت و نحوه مبارزه بااین اندیشه . 3
گستره اخلاقى که در جهت فراهم آوردن مطالعات و بررسى هاى عینى لازم از وضع امت و نحوه اصلاح آن از طریق سیستم امر به معروف و نهى از منکر عمل کند.
گستره روشهاى آموزشى به منظور تکامل بخشیدن به شیوه هاى تدریس حوزوى و روش اداره و نحوه تحصیل مدارج علمى در حوزه .
حوزه : در پایان اگر رهنمودى براى حوزه و دست اندرکاران تبلیغ دارید بیان دارید.
استاد: من کمتراز آنم که رهنمودى براى حوزه علمیه داشته باشم و تنها به آنچه عرض کردم بسنده مى کنم .
والله تعالى هوالموفق للصواب
)