نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نقطه گذارى و علامات آن (2)
در بحث قبل موارد نقطه گذارى را تا حدى روشن کردیم .اینک براى تتمیم مقال و تکمله موارد دیگرى را - بعنوان ذیل - بدان مى افزاییم تااین مبحث خاتمه یابد و به بحث دیگرى بپردازیم .
1 ویرگول ( ) در موارد زیر بکار مى رود: الف - وقتى چند حرف در پى هم ذکر شود. مانند:ا ب ج ود (کلمه ابجد) را مى سازد.
ب - وقتى دو کلمه در پى هم طورى آمده است که احتمال دارد خواننده آنها را با کسره اضافه بخواند:
شاخ تر را چنانکه خواهى پیچنشود خشک جز به آتش راست .
(سعدى )
و صفهاى دوره جاهلى که منحصر به اسب و شتر و صحراهاى سوزان آسمان صاف و پر ستاره عربستان است جاى خود را به توصیف آلات و ادوات تجملى ماکولات و مشروبات ابنیه و عمارات مجالس بزم و رسوم زندگى اجتماعى مى دهد.
ج- در جایى که ماخذى را در پاورقى یا در یادداشتى مى آوریم یا آدرسى را بدست مى دهیم مانند: منتخب التواریخ معینى معین الدین نطنزى چاپ تهران 1336 ص 279 - 280.
روضات الجنات چاپ دانشگاه تهران ج 2 ص 44.
مشهد خیابان رازى کوچه زرین شماره 45.
2 پون ویرگول نقطه ویرگول () علاوه بر مواردى که نقل کردیم در مورد کلماتى مانند:
مثلا یعنى به عباره اخرى و ... آورده مى شود مانند:
آئینه خاطر یعنى ساده دل صافى درون و سلیمدل .
اعمل ماشئت : یعنى هر چه مى خواهى بکن .
لغت ابزار سخن گفتن به عباره اخرى وسیله داد و ستد فکر بیان مقاصد و تفهیم و تفاهم مى باشد.
3 دو نقطه (:) همچنانکه پیش از مقول قول مى آید پیش از معنى کلمات و بعداز لغت مورد نظر نیز آورده مى شود مانند:
آب بها: پولى که بابت آب مصرف شده به سازمان آب یا شهردارى دهند.
4 گیومه[ ]:
الف - براى نقل قول بکار برده مى شود. مانند:
پیامبر گرامى[ ص] فرموده است :اطلب العلم من المهداللحدیعنى [زگهواره تا گور دانش بجوى] .
ب - عنوانها معمولا داخل در گیومه آورده مى شود مانند: باب پنجم گلستان[ در عشق و جوانى] است .
هرگاه دخل نقل قول کلمه اى باشد که نویسنده بخواهد بدان برجستگى خاص دهد آن را داخل (کمانک شکسته ) مى آورد مانند:
یکى از نویسندگان مى نویسد:کلمه[ کولتور] فرانسوى است و در زبان فارسى آن را به[ فرهنگ] ترجمه مى توان کرد.
5 علامت سئوال یا پرسش (؟) علاوه بر موارد ذکر شده در جائى که نویسنده نسبت به چیزى شک دارد آورده مى شود مانند:
جامى بعداز بازگشت به هرات بقیه عمر را صرف امورادبى و ادامه روابط نزدیک با دربار سلطان حسین بایقرا و رجال و شخصیت هاى معاصر خود کرد تا به سال 898 ه.ق . در هشتاد و دو سالگى (؟) در هرات بدرود حیات گفت .
بنابه گفته ابودلف کیماکان در خیمه هایى از پوست جانوران زندگى مى کردند و سرزمینشان انگور نیمه سیاه و نیمه سفید (؟) تولید مى کرده است .
6 پرانتز یا دو کلمان () در موارد زیر هم بکار مى رود:
براى نشان دادن مطالب توضیحى معترضه یا فرعى . مانند:
بر عقاید عضدیه ( از عضدالدین ایجى ) در قرن نهم عده اى از علماى کلام شروحى نوشته اند که از آن جمله است : شرح علامه میرسید شریف جرجانى (م 816) بر آن .
کاتبى منظومه هایى از قبیل[ گلشن ابرار] بتقلیداز مخزن الاسرار نظامى[ ده باب] (بتقلیداز بوستان سعدى ) دارد.
7 دو قلاب یا کروشه در نمایشنامه ها یا سناریوهاى سینمائى در مواردى که دستوراجرا یا نحوه رفتار بدست داده مى شود آورده مى شود. مانند:
خسرو: با چهره اى درهم و موهایى ژولیده من اصلا به زندگى خوشبین نیستم .
تقى : در حالتى که دست به دل گرفته و آه و ناله دارد وارد مى شود کجا رفت ؟ سلیطه کجا رفت ؟ بگید!
8 خط فاصله یا تیره (- ):
الف - براى مجزا کردن بخشهایى از عبارت مخصوصا در جائى که ارتباط اجزاء کلام حفظ شود مى آید مانند:
درباره ایران بعدازاسلام - چنانکه ایران پیش ازاسلام نیز - با معلومات کنونى تالیف تاریخ ترکیبى کارى است - بدون شک - دشوار گستاخانه وادعا آمیز.
ب - براى جمله معترضه مانند:
به چنین بزرگانى - که ذر نام یک یک آنها درین جا ضرورت ندارد - و به همه دوستداران حقیقت و دوستداران انسانیت این کتاب را هدیه مى کنم .
ج- براى جدا کردن تاریخها و در حقیقت بجاى[ از] یا[ تا] آورده مى شود مانند:
دیماه - بهمن 1348.
دهه اول قرن چهاردهم هجرى (130010).
د- بین کلماتى که معمولا با هم مى آیند مانند:
ایران در برابر توطئه جهانى امپریالیسم - صهیونیسم ایستاده است .
دائره سیاسى ایدئولوژیک شهربانى
خوب کار مى کند.
ه- هرگاه نیمه اى از کلمه اى در آخر سطر و نیم دیگر دراول سطر بعد قرار گیرد باید بین دو جزع یک کلمه (تیره یا خط فاصله ) گذاشت مانند:
عبدالله بن لطف الله بهدادینى خوافى معروف به[ حافظ ابرو] و ملقب به شهاب الدین است .
9 خط ممتد () براى برجسته تر کردن برخى از جملات یا عبارت معمولا زیر آن جمله ها یا عبارت خط ممتد مى کشند. به همین منظور گاه برخى کلمات یا عناوین مقالات یا کتابها یااسامى را با حروف سیاه یا با حروف کج ( ایتالیک یاایرانیک ) چاپ مى کنند.
10 ممیزالف - براى جدا کردن تاریخ هجرى و میلادى یا شمسى و قمرى بکار برده مى شود (معمولا سمت راست تاریخ هجرى و سمت چپ تاریخ میلادى ) و نیز ( هجرى سمت راست و شمسى چپ است ). در تالیف ادریسى (549.1154)اخبار مشروح درباره زراعت و زندگى شهرى ترکان دیده مى شود. نوه دخترى من (1400.1359) متولد شده است .
ب - گاه در کتابهاى لغت یا کتب ادبى براى نشان دادن دو لغت معادل که فقط از جهت ابدال یا تخفیف با[ با] فرق دارد بکار مى رود مانند:
سوراخ .سولاخ - پاداش .پاداشن اشتر.شتر.
)