ارزیابى نقش نوارهاى درسى در نظام آموزشى حوزه هاى علمیه

پس از پیروزى مقدس انقلاب اسلامى ایران جامعه ما دگرگونى همه جانبه اى یافت . و در زمینه هاى مختلف تحولاتى بوجود آورد.

براین اساس حوزه هاى علمیه ما نیزازاین تحول بى بهره نماند و بسرعت تغییرات ضرورى را پذیرا شد.از جمله تاسیس[ مراکز نوارهاى درسى] است . که نوعى دگرگونى در زمینه آموزش دروس حوزه اى محسوب مى گردد.

برقرارى اینگون مراکز نوارهاى درسى در حوزهها واستقبال بسیار گرم طلاب نیازمند ازاین گنجینه ها که در مدت کوتاهى ؛حجرات و منازل طلاب را به مدرسهاى خصوصى تبدیل کرده است صاحبنظران را جهت اظهار نظر برانگیخت .!

تا دراصالت و ضرورت این نوع آموزش در حوزه علمیه و حتى درباره [مضرات و خطرات] آن در آتیه به بحث و گفتگو بنیشینند و حسن و قبح هائى را بر ملا نمایند. که جهت کنکاش و بررسى بیشتر و نتیجه گیرى بهتر به اجمالى ازاین نظرات مى پردازیم :

1 نظریه استفاده از نوارهاى درسى در حوزههاى علمیه در تمام زمینه ها بطور فراگیر.

2. نظریه عدم استفاده از نوارهاى درسى در حوزههاى علمیه .

3. نظریه استفاده از نوارهاى درسى در حوزه هاى علمیه بعنوان یک وسیله کمک آموزشى و جنبى .

دلایل نظریه اول
بعلت وجود شرایط خاص زمانى و علل دیگرى که ذیلا خواهد آمد استفاده از نوارهاى درسى جهت بهره گیرى بیشتراز درسهاى اساسى و ضرورى بسیار مفیداست . متروط براینکه در کنار آموزش با نوار بطور مداوم مباحثات کامل و لازم انجام پذیرد واصول اساسى آموزش حوزه اى ترک نگردد.

دلایل ضرورت استفاده از نوار:
1 دور ماندن گروه کثیرى از طلاب و فضلااز مراکز تحصیلى و حوزهها بعلت قبول مسئولیتهاى اجرائى و فرهنگى و ... و عدم و دسترسى به حوزه واستاد.

2 تامین نیازهاى قشر وسیعى از نیروهاى علاقمنداسلامى وانقلابى جهت کسب آگاهى از علوم اسلامى واصطلاحات حوزه اى و ضرورت پاسخگوئى به این علائق صادقانه .

3 متفاوت بودن استعدادهاى محصلین و طلاب . و یا مختلف که عموما محصلین خوش استعداد ملت یکدست نبودن کلاس از درسهاى عمومى اشباع نمى شوند. و چه بسا سرخورده و آزرده مى گردند.!!

4امکان استفاده درسى درایام تعطیل با نوار و تکمیل دروس عقب افتاده حاشیه اى و جدید.

5امکان جبران عقب ماندگیهاى درسى که بعلت بیمارى یا سایر پیشامدهاى غیر منتظره بوقوع مى پیوندد.

6 نقش موثر کمک آموزشى نوار در مباحثه و مرور مجدد درسها و فهم درست مطالب سنگین از درسهاى استاد.

7 ضرورت استفاده از نوار بعلت عدم حضور مرتب طلبه در محضر استاد به دلایل گوناگون ! مانند اعزام به جبهه پذیرفتن مسئولیتهاى اجرائى موقت .

8 وقت گیر بودن بسیارى از دروس حضورى از نظر رفت و آمدها و غیره .

9 میسر بودن استفاده از نوار در شرایط زمانى و مکانى مختلف در اوقات فراعغت در هر ساعت شب یا روز وایام تعطیل .

10 یکى ازامتیازات مهم نواراین است که محصل را قادر مى سازد بر نکته مکشل درسى توقف کند و جملات ثقیل را چند بار با گردش نوار براى خود تکرار نماید و آنقدر تکرار نماید تا سخنان استاد را بخوبى بفهمد.

دلایل دسته دوم :
نظرات این دسته مبتنى بر عدم استفاده از نوار درسى در حوزه ههاى علمیه است . و دلایل آن نیزازاین قراراست :

[ 1موضوعیت حضور در کلاس ] حضور در کلاس درس استاد خودبخود موضوعیت دارد. چون فضاى خاص آموزشى کلاس درس استاد بهیچ وسیله دیگر (حتى تلویزیون که حالت سمعى و بصرى دارد!) قابل انتقال بشاگرد نیست .

ازاینرو[ نوار] بدلیل دارا بودن این قصور هرگز نمى توان جانشین کلاس درس باشد.!

[ 2پرورش استاد] :یکى از ویژگیهاى نظام آموزشى حوزه اى[ پرورش استاد جدید توسط شاگردان] است . بعبارت دیگر هر طلبه اى در حوزه در همان حال که شاگرداست براى تحصیلات پائین تراز خود یک[ استاد]است . بدینگونه علاوه بر کسب ممارست لازم استادان زیادى نیز خود بخود درحوزههاى تربیت مى شوند.

لکن اگر در خواندن بشیوه نوار گسترده شود دستیابى به زمینه هاى مساعد پرورش استاد را در حوزههااز بین خواهد برد. چرا که با وجود نوار شاگردان هرگز تن به درس خصوصى اساتید[ گمنام] نخواهند داد. و همیشه به سراغ نوارهاى اساتید معروفى خواهند رفت که چه بسا در قید حیات هم نباشند.

واین خطرى است بسیارى جدى براى آینده حوزههاى علمیه و شبیه [ انسداد باب اجتهاد] در میان برادران اهل سنت .

خطراین مسئله در درسهاى پائین تر مانندادبیات جدى تراست . 3

[3تنبل پرورى] دلیل دیگر در مورد پرهیزاز نوار درسى این است که این شیوه آموزش طلبه را[ تنبل] مى سازد واز تجسس و پویائى لازم باز مى دارد.

چرا که طلبه با دراختیار داشتن نوار لازم آن حدیت و تکاپو را در امر آموزش از خودشان نمى دهد و آنچه را که براحتى به جنگ مى آورد هرگز جایگزین آنچه را که با زحمت و صرف وقت بسیار بدست مى آورد نخواهد شد.

واین امر ممکن است ارزش والاى آموزش و تحصیل را به نظر طلبه برساند. در حالیکه جستجوى طلبه در طلب استاد شاگرد را پویا وانتخابگر واهل تمیز و قدردان باز مى آورد.

[ 4جلوگیرى از حس کنجکاورى و حس انتقاد] شاگرد به هنگام حضور در کلاس به گونه اى به درس استاد گوش فرا مى دارد که گوپى یک نوع حالت [کنجکاوانه انتقادى واشکال گیرى] دارد. وامکان این مى یابد که در وسط درس هنگام برخورد به ابهامات واشکالات بلافاصله موضوع را به استاد مطرح کند و مشکلش را بگشاید و بدینگونه ذهنش باز شود.! اما در شیوه آموزش نوارى چنین امکانى هرگز میسر نیست .!!.

[5فقدان بعد بصرى:] کلاس درس حالت سمعى و بصرى هر دو را داراست . در حالیکه نوار فقط داراى بعد سمعى است و فاقد همه ارزشهاى بعد بصرى است .

6از بین رفتن[ رابطه شاگرداستادى] : مسئله واحیانا تعاونى آنها درطول تاریخ اسلام ازاهمیت ف فراوانى بخوردار بوده است . چنانکه [ اجازه] هائى که در موارد مختلف ماننداجازه اجتهاد اجازه روایت اجازه تولى امور حسبیه و گردآورى وجوهات شرعى و غیره که از جانب اساتید بزرگوار به شاگردان داده مى شد گواه این امراست .

حفظ این رابطه فقط در روش آموزش حضورى و کلاسى امکان پذیراست ! چرا که این رابطه چه بسا که دست آوردهاى معنوى بسیار مهمى را در برداشته باشد که نقش تشویق شدن شاگرد به دست استاداز آن جمله است .

7. درس گرفتن از نوار عموما دچار ضعفهائى از قبیل خراب بودن نوار گیر کردن و نبودن متوالى آن مى باشد.

دلایل نظریه سوم :
نظر سوم اینست که با وجوداستاد وامکان دسترسى به او نباید به سراغ نوار رفت !

واما در صورت عدم دسترسى به استاد و با بریده شدن رشته حضور در کلاس و یا ثقیل بودن مطالب درسى مى توان از نوار به عنوان یک وسیله آموزش جنبى (کمک آموزشى )استفاده کرد.!

این نظر در واقع از جمع بین دو نظراول و دوم بدست مى آید که با توجه به استدلالات دو نظریه قبلى قابل توجه است .!

و بجاست که در جمع بندى واخذ نتیجه نهائى صاحب نظران و دست اندرکاران نیز نظرات خود را به محله[ حوزه] ارسال دارند